شمارۀ جدید فصلنامه (پاییز 1403) منتشر شد
دوره 15، شماره 2 - ( 5-1403 )
جلد 15 شماره 2 صفحات 76-39 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bagheri Miab S, Karimikia M S, Zalizadeh M. (2024). Living on the Margins: Characteristics of Slum Neighborhoods of Ahvaz Metropolis. Social Problems of Iran. 15(2), 39-76. doi:10.61186/jspi.15.2.39
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3731-fa.html
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3731-fa.html
باقری‌میاب شهلا، کریمی‌کیا محمدصادق، زالی‌زاده مسعود. زندگی در حاشیه: ویژگی‌های محلات حاشیه‌نشین کلان‌شهر اهواز مسائل اجتماعی ایران 1403; 15 (2) :76-39 10.61186/jspi.15.2.39
1- دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران ، sbagheri@khu.ac.ir
2- دانشجوی دورۀ دکتری سیاست‌گذاری فرهنگی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3- دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2- دانشجوی دورۀ دکتری سیاست‌گذاری فرهنگی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3- دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده: (833 مشاهده)
«زیست در حاشیه»، برساختۀ شرایط و اقتضائات و فرجام پیامدهای عوامل ساختاری بر افراد جامانده از مدار توجه است. یکی از مسائل مهم دربارهٔ محلات پیرامونی شهرها، شناسایی ویژگی‌های گوناگون این محلات است. اهمیت این جستار ازآن‌روست که محلات یادشده ویژگی‌های یکسانی ندارند و هرگونه سیاست‌گذاری و مداخله در این مناطق بدون درنظرگرفتن این ویژگی‌ها نتایج مثبتی در پی نخواهد داشت. بر همین پایه، پژوهش کیفی پیش‌رو از راه مصاحبه با افراد آگاه به موضوع می‌کوشد ویژگی‌های این سکونت‌گاه را شناسایی کند. قلمرو مکانی پژوهش، محلات حاشیه‌نشین استان خوزستان بود و نمونه‌های پژوهش با رسیدن به اشباع نظری متوقف و داده‌ها با استفاده از تکنیک تحلیل مضمون با روش آترید-استرلینگ تحلیل شد. یافته‌ها منجر به برساخت یازده مضمون سازمان‌دهنده با نام‌های انباشتگی مشکلات کالبدی، ناتوانی اقتصادی، سرمایۀ اجتماعی درون‌گروهی بر پایۀ قومیت، محرومیت نسبی مضاعف، طردشدگی، واگرایی‌های اجتماعی-فرهنگی، هبیتاس دوگانه، فعالیت گروه‌های ذینفع، دولت‌محوربودن انتظارات و توقعات، بی‌اعتمادی نهادی و ناامیدی نسبت به تغییر شرایط؛ و چهار مضمون فراگیر با نام‌های فقر چندگانه، آشفتگی محیطی، نابسامانی اجتماعی و ناکارآمدی نهادی (دولت) شد. نتایج تحقیق نمایانگر اهمیت تأثیر متقابل جامعه و فرهنگ و سیاست بر مسئلۀ حاشیه‌نشینی استان خوزستان بود؛ دو نکته‌ای که این استان را به یکی از مهاجرفرست‌ترین استان‌های کشور تبدیل کرده است. بر این پایه، تدوین سیاست‌ها و برنامه‌ها برای مداخله در این مناطق تنها در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود که بتوان ویژگی‌های مختلف حاشیه‌نشینی را مشخص کرد.
واژه‌های کلیدی: حاشیه‌نشینی، استان خوزستان، فقر چندگانه، آشفتگی محیطی، نابسامانی اجتماعی و ناکارآمدی نهادی.
نوع مقاله: پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:
مسائل اجتماعی
دریافت: 1403/2/9 | پذیرش: 1403/4/8 | انتشار: 1403/5/31
دریافت: 1403/2/9 | پذیرش: 1403/4/8 | انتشار: 1403/5/31
فهرست منابع
1. امور اجتماعی استانداری خوزستان (1397). گزارش دفتر تسهیلگری عین دو. اهواز: استانداری خوزستان.
2. امور اجتماعی استانداری خوزستان (1397). گزارش دفتر تسهیلگری زویه. اهواز: استانداری خوزستان.
3. ایراندوست، کیومرث (1395). مدیریت شهری، فقر و عدالت اجتماعی، در: بنیان‌های نظری در مطالعات شهری، جلد یکم: مدیریت شهری (با نگاهی بر شرایط ایران). تهران: تیسا.
4. اسماعیلی، رضا و امیدی، مهدی (1391). بررسی تجربه حاشیه‌نشینی از دیدگاه حاشیه‌نشینان: یک مطالعه پدیدارشناسانه. مجلۀ مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 3، 208-179.
5. بیات، آصف (1397). سیاست‌های خیابانی، جنبش‌های تهی‌دستان در ایران. ترجمه سیداسدالله نبوی‌هاشمی، تهران: شیرازه.
6. بهمنی، سجاد، همتی، رضا و همکاران (1398). فهم فرایند شکل‌گیری تجربه حاشیه‌نشینی بر اساس نظریه داده‌بنیاد (محله‌های ملاشیه و تل برمی خوزستان). نشریه توسعه اجتماعی،14(2)، 158-127.
7. پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی (1394، 24 بهمن). آشنایی با تعاریف حاشیه‌نشینی و وضعیت حاشیه‌نشینان در ایران و جهان. قابل‌دسترس در: http://news.mrud.ir/news.
8. توسلی، غلامعباس و نورمرادی، سکینه (1391). بررسی جامعه‌شناختی علل گستره آسیب‌های اجتماعی در بین حاشیه‌نشین‌های تهران، مورد مطالعه: منطقه چهار (خاک سفید)، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4(3)، 80-65.
9. حسنی، محمدرضا و عابدینی، عیسی (1393). تحلیلی بر عوامل، آثار و پیامدهای حاشیه‌نشینی، در: آسیب‌های اجتماعی ناشی از حاشیه‌نشینی، روابط همسایگی و آپارتمان‌نشینی. تهران: آگاه.
10. خبرگزاری انتخاب (1398، 21 دی). معاون امور عمرانی استاندار: خوزستان دومین استان ازنظر وسعت سکونتگاه‌های غیررسمی است. قابل‌دسترس در: http://entekhab-khouzestan.com.
11. خبرگزاری ایسنا (1393، 27 مرداد). سرهنگ موسوی: 10 کلانتری حاشیه اهواز را پوشش می‌دهند/ حاشیه‌ها به شهرک‌های بسیار خطرناک تبدیل شده است. قابل‌دسترس در: https://www.isna.ir/news/khouzestan-52786.
12. خبرگزاری جمهوری اسلامی (1398، 18 آذر)، خوزستان دومین استان کشور در ازدواج دختران کمتر از ۱۰ سال است. قابل‌دسترس در: https://www.irna.ir/news/83588181.
13. خبرگزاری تسنیم (1395، 17 بهمن) حاشیه‌های حاشیه‌نشینی در ایران. قابل‌دسترس در: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/11/17/1318598.
14. سام‌دلیری، کاظم (1382). سنجش محرومیت نسبی در نظریه تد رابرت گر. فصلنامه مطالعات راهبردی، (22)6، 826-813
15. شارع‌پور، محمود (1396). جامعه‌شناسی شهری، تهران: سمت
16. رفیعی، حسن و همکاران (1395). ساخت و رواسازی پرسشنامه سنجش سرمایه اجتماعی درون‌گروهی و برون گروهی. فصلنامه رفاه اجتماعی، 16(61)، 157-141.
17. زاهدزاهدانی، سعید و آذرگون، زهره (1387). بررسی تطبیقی تفاوت فرهنگ حاشیه‌نشین و غیرحاشیه‌نشین و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی جوانان 18 تا 30 سال مناطق یک تا پنج شیراز). نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، (5)3، 26-5.
18. زاهدی، محمدجواد، نایبی، هوشنگ، دانش، پروانه و نازک‌تبار، حسین (1392). تحلیلی بر مسائل اجتماعی-فرهنگی مؤثر بر حاشیه‌نشینی (مطالعه موردی، شهر ساری). مجله جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، 2(5)، 149-135.
19. سوندرز، پیتر (1394). نظریه اجتماعی و مسئله شهری. تهران: تیسا
20. سجاسی‌قیداری، حمدالله، صادقی، فخری و قسمتی، لیلا (1393). راهکار راهبردی کنترل رشد حاشیه‌نشینی در مناطق شهری، مطالعه موردی: شهرستان بناب. مجلۀ جغرافیا و توسعه فضای شهری، 1(1)، 90-77.
21. حاتمی‌نژاد، حسین (1395). مدیریت شهری، فقر و عدالت اجتماعی، در: بنیان‌های نظری در مطالعات شهری. جلد یکم: مدیریت شهری (با نگاهی بر شرایط ایران)، تهران: تیسا.
22. عابدی‌جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین و الگوهای موجود در داده‌های کیفی، فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، 2(10)، 198-151.
23. عنایت، حلیمه و یعقوبی‌دوست، محمود (1391). بررسی رابطه بین وضعیت محل مسکونی حاشیه‌نشینان با خشونت خانگی نسبت به فرزندان در شهر اهواز. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 2(5)،204-171.
24. فرهادی، مرتضی (1390). فروهشتگی ده و کژبالشتی شهر ایرانی (کاهندگی فرهنگ تولیدی و افزایندگی فرهنگ مصرفی در ایران). پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 1(2)، 28-7.
25. قاسم‌پور، آرش، قنواتی، فرید و داست‌زرین، فاطمه (1400). طراحی مدل علّی تأثیر حاشیه‌نشینی بر افزایش بزهکاری و آسیب‌های اجتماعی-فرهنگی شهر اهواز با رویکرد آزمایشگاه ارزیابی و تحلیل تصمیم‌گیری. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5(67)، 136-119.
26. نقدی، اسدالله (1384). طرح پژوهشی بررسی وضعیت حاشیه‌نشینی و مسائل آن در شهر همدان. همدان: استانداری همدان.
27. نقدی، اسدالله (1392). حاشیه‌نشینی (تئوری‌ها، روش‌ها و مطالعات موردی)، تهران: جامعه‌شناسان.
28. نقدی، اسدالله، روئین‌تن، محبوبه، حقیریان، شیدا، شاهرخ، عماد و خانیان، مجتبی (1400). مطالعه گونه‌شناسی، چالش‌های حاشیه‌نشینی و بازی‌های حاشیه‌نشینان با سیاست‌های شهری (موردمطالعه: شهر ساوه). فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 10(1)، 275-243.
29. همشهری آنلاین (1400، ۱۳ تیر ). روایت حاشیه‌نشینی در 30 استان. قابل‌دسترس در: https://www.hamshahrionline.ir/news/612033.
30. Braun, V. Clarke, V. Hayfield N. Terry, G. (2019). Thematic Analysis, in: Handbook of Research Methods in Health Social Sciences, Liamputtong, Pranee, springer Press.
31. Cahyani, D., & Widaningsih, I. (2019). Identification of the Marginalized Urban Communities Characteristics and Preferences. Aviailable From: https://knepublishing.com/index.php/Kne-Social/article/view/4967/9945.
32. Kanval, Z., Ashraf, A., Zafar, T., & Mohammad Yaseem, B. (2018). Marginality and social exclusion in Punjab, Pakistan: A threat to urban sustainability. Sustainable Cities and Society, 37, 203-212.
33. Mowat, J. G. (2015). Towards A New Conceptualization Of Marginalization، European Educational Research Journal, 14(5), 454-476.
34. Tsenkova, S., Chryssy, P., & Badyina, A. (2008). In Search For Sustainable Solutions For Informal Settlements In The ECE Region: Challenges And Policy Responses. Aviailable From: Https://Www.Unece.Org/Fileadmin/DAM/Hlm/Sessions/Docs2008/Informal.Notice.1.Pdf.
35. Wekesa, B.W; Steyn and G.S and F. A. O. (Fred) Otieno (2011). A review of physical and socioeconomic characteristics and intervention Approaches of informal settlements. Habitat International. 35: 238-245.
36. Wolfswinkel، J; Furtmueller، E; Wilderom، C. (2011). Using grounded theory as a method for rigorously reviewing literature. European Journal of Information Systems advance. 22(1): 45-55
37. Un-habitat strategic plan 2020-2023، http://unhabitat.org/sites/default/files/documents/2019.
38. Un-Habitat, Global Indicator Database (2020).What-we-do/slum-rehabilitation/what-is-a-slum/Information Systems advance، online publication 29 November. https://www.habitatforhumanity.org.uk.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
