شمارۀ جدید فصلنامه (بهار 1404) منتشر شد
دوره 16، شماره 1 - ( 11-1404 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 120-83 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ebrahimi Sirizi P, Ruhani A, Afrasiabi H, Farahmand M. (2026). Educational Dropout in Iran: A Sociological Meta-Synthesis of Contributing Factors. Social Problems of Iran. 16(1), : 3 doi:10.61186/jspi.16.1.83
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3764-fa.html
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3764-fa.html
ابراهیمی سیریزی پژمان، روحانی علی، افراسیابی حسین، فرهمند مهناز. مسئلۀ بازماندگی تحصیلی در ایران؛ یک مطالعۀ فراترکیب مسائل اجتماعی ایران 1404; 16 (1) :120-83 10.61186/jspi.16.1.83
1- دانشجوی دکتری مسائل اجتماعی ایران، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
2- دانشیار جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران ،aliruhani@yazd.ac.ir
3- استاد جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
4- دانشیار جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
2- دانشیار جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران ،
3- استاد جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
4- دانشیار جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
چکیده: (335 مشاهده)
بازماندگی تحصیلی یکی از چالش‌های اساسی نظام آموزش‌وپرورش ایران است که پس از همه‌گیری کووید-۱۹ و گسترش آموزش غیرحضوری به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر بازماندگی تحصیلی، از رویکرد فراترکیب کیفی بر اساس مدل هفت‌گانه ساندلوسکی و باروسو (۲۰۰۷) برای ارزیابی و تحلیل نظام‌مند نتایج و یافته‌های مطالعات پیشین استفاده کرده است. داده‌ها از مقالات کیفی منتشرشده در بازه ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۱ گردآوری شدند. از میان ۶۸ مقاله شناسایی‌شده، ۲۰ مقاله بر اساس معیارهای روش‌شناختی و موضوعی برای تحلیل نهایی انتخاب شدند. پایایی یافته‌ها با شاخص کاپا (۰.۸۶) تأیید شد که نشان‌دهنده توافق عالی است. تحلیل‌ها شش عامل کلیدی را شناسایی کردند: نابسامانی خانوادگی، موانع اقتصادی، نابرابری آموزشی، انزوای اجتماعی، انگ‌های فرهنگی و تفاوت‌های فردی. نابسامانی خانوادگی، شامل طلاق، اعتیاد والدین و ضعف نظارت، با بیشترین فراوانی، تأثیرگذارترین عامل بود. این پژوهش، به‌عنوان اولین مطالعه فراترکیب جامع در ایران، با تحلیل تجربه‌های زیسته دانش‌آموزان، نقش تعامل عوامل فردی (مثل بی‌انگیزگی) و ساختاری (مثل فقر، نابرابری قومی) را در بازتولید نابرابری آموزشی برجسته کرد. یافته‌ها با نظریه‌های جامعه‌شناختی مانند سرمایه فرهنگی بوردیو هم‌خوانی دارند و بر ضرورت سیاست‌گذاری‌های هدفمند، ازجمله تقویت حمایت‌های اجتماعی و اصلاح برنامه‌های آموزشی، تأکید می‌کنند. این مطالعه برای کاهش بازماندگی تحصیلی، به‌ویژه در مناطق محروم و برای دختران، راهکارهای عملی پیشنهاد می‌دهد و زمینه را برای تحقیقات آتی درباره نقش فناوری و نابرابری‌های جنسیتی فراهم می‌سازد.
شماره‌ی مقاله: 3
نوع مقاله: پژوهشی اصیل |
موضوع مقاله:
مسائل اجتماعی
دریافت: 1403/7/2 | پذیرش: 1403/9/13 | انتشار: 1404/2/21
دریافت: 1403/7/2 | پذیرش: 1403/9/13 | انتشار: 1404/2/21
فهرست منابع
1. امیری، محمد (1393). تحلیلی دو سطحی از تأثیر وضعیت اقتصادی-اجتماعی خانواده و درجه توسعه‌یافتگی استان محل زندگی بر بازماندگی تحصیلی فرزندان در ایران. فصلنامه تعلیم و تربیت،31(3)، 55-33.
2. ایمان، محمدتقی و روحانی، علی. (1392). هویت اسلامی و هویت‌های رقیب (هویت جهانی، ملی و قومی)؛ مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه شیراز. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 6(1)، 148-127.
3. باغدارسعدآباد، زهرا (1400). مروری بر عوامل مؤثر بر عملکرد تحصیلی (پیشرفت و افت تحصیلی) دانش آموزان. نشریه علمی رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری، 5 (16)، 10-1.
4. بون‌ویتز، پاتریس (1390). درس‌هایی از جامعه‌شناسی پیر بوردیو (جهانگیر جهانگیری و حسن پورسفیر، مترجمان). تهران: آگه.
5. بهنام‌فریمانی، نجمه، صدرنبوی، فاطمه و فولادیان، مجید (1401). جبر چند ساحتی و بازماندگی انتخابی: مطالعه کیفی فرآیند بازماندگی‌ازتحصیل کودکان افغانستانی ساکن در شهر مشهد. دو فصلنامه جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 9(20)، 29-7.
6. بیات، موسی و ملاشاهی، محمدرضا (1401). بررسی روند ترک تحصیل و بازماندگی از تحصیل در آموزش‌وپرورش (سال‌های 1401-1393). تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
7. بیرانوند، سارا، فیروزآبادی، سیداحمد و صادقی، رسول (1401). تفاوت‌های روستا -شهری ازدواج و ترک تحصیل دختران در دوره متوسطه دوم (دبیرستان). نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 17(32)، 76-51.
8. پیری، موسی و محمودی بردزردی، سعید (1394). تبیین افت تحصیلی بر اساس مستندات و دیدگاه اعضای شوراهای دبیران شهرستان ایذه. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 14(3)، 112-87.
9. تورانی، حیدر و عارف نژاد، سعید (1396). بررسی موانع و شیوه‌های جذب کودکان بازمانده از تحصیل در مناطق روستایی و عشایری. فصلنامه تعلیم و تربیت، 33(4)، 48-31.
10. حسین‌بر، محمدعثمان و بلوچ‌زهی، اسلم (1400). افت تحصیلی در مناطق پیرامونی (مورد مطالعه: دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم شهر نیک شهر استان سیستان و بلوچستان). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 10(3)، 829-805.
11. حسینی‌فتح‌آبادی، هانیه‌سادات، روحانی، علی و نادری‌نوبندگانی، زهرا (1401). برساخت اجتماعی خودزنی در بستر تغییرات نظام آموزشی: مطالعه‌ای کیفی در بین دانش‌آموزان دختر یزدی. تداوم و تغییر اجتماعی، 2(1)، 330-311.
12. حیدری، آرش، صداقت، مریم و میرزائی، علی (1401). فرایندهای تولید و بازتولید بازماندگی‌ازتحصیل در استان سیستان و بلوچستان. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 11(2)، 70-47.
13. خواجه‌نوری، بیژن، روحانی، علی و هاشمی، سمیه. (۱۳۹۱). گرایش به حجاب و سبک‌های متفاوت زندگی، مطالعه موردی: زنان شهر شیراز. جامعه‌شناسی کاربردی، ۲۳(3)، ۱۴۱-۱۶۶.
14. دبورا، فینفگلد کانت (1399). راهنمای فراترکیب کیفی. (نیما اسکندری‌نیا، مترجم). تهران: هیمه.
15. زارع شاه‌آبادی، اکبر و بنیاد، لیلا (1393). بررسی عوامل مؤثر بر نابرابری آموزشی در بین دانش‌آموزان شهر کازرون. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 4(13)، 68-39.
16. زارعی‌محمودآبادی، علیرضا، روحانی، علی، افشانی، سیدعلیرضا و موسوی، سیدمحسن (1403). مردم‌نگاری انتقادی: یک ارزیابی نظری. تداوم و تغییر اجتماعی، 3(1)، 202-183.
17. زنجانی زاده، هما (1386). تحلیل رابطه آموزش‌وپرورش و نابرابری‌های جنسیتی. فصلنامه تعلیم و تربیت، (91)، 70-55.
18. سالنامه آماری وزارت آموزش‌وپرورش، 1401
19. سپیدنامه، بهروز، مؤمنی، حسن و سلیمان‌نژاد، محمد (1395). شناسایی دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان مقطع ابتدایی منطقه آموزش‌وپرورش موسیان (نواحی روستایی). توسعه محلی (روستایی-شهری)، 8(1)، 198-167.
20. سجادی، حامد، امیرکافی، مهدی و گروسی، سعیده (1403). سرمایه اجتماعی، امید به آینده و تمایل به مهاجرت بین‌المللی: مطالعه‌ای در میان دانشجویان دانشگاه‌های شهر کرمان. تداوم و تغییر اجتماعی، 3(2)، 411-381.
21. سلیمی، لیلا و حسنی، رفیق (1400). بازنمایی معنایی پدیده افت تحصیلی دانش‌آموزان شاهد و ایثارگر و ارائه مدلی پارادایمیک. دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی. 9(17)، 246-223.
22. شارع پور، محمود (1387). جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش. تهران: سمت.
23. شارع‌پور، محمود (1394). جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش. تهران: سمت.
24. شاه‌محمدی، انور و بهمنی، مهری (1399). واکاوی عوامل مؤثر بر ترک تحصیل دختران روستایی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد: مورد استان کردستان. فصلنامه علمی تدریس پژوهی، 8(3)، 194-171.
25. صادقی، درنا، خدارحمی، سمیه و مؤمنی، حسن (1398). بی‌انگیزگی تحصیلی دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه اول نواحی روستایی: یک مطالعه داده بنیاد. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 18(71)، 149-127.
26. صیادیان‌برخوردار، محدثه و عنبری، موسی (1401). رسم کودک همسری و نابرابری در آموزش رسمی دختران روستایی (مطالعه روستاهای شهرستان الشتر). نامه انسان‌شناسی،19(35)، 136-111.
27. عابدی جعفری، عابد و امیری، مجتبی (1398). فراترکیبُ روشی برای سنتز مطالعات کیفی. فصلنامه علمی پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی، 25(99)، 87 ـ73.
28. عارفی، مرضیه (1383). شناسایی متغیرهای اثرگذار بر ترک تحصیل زودهنگام دختران دوره راهنمایی. زن در توسعه و سیاست، 2(3)، 161-147.
29. غلام پور، میثم و آیتی، محسن (1398). روایت پژوهی ترک تحصیل دانش‌آموز دختر روستایی. پژوهش‌نامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 10(4)، 100-77.
30. غلامی، آبتین و سدرپوشان، نجمه (1399). درک تجربه زیسته علل گریز از مدرسه دانش‌آموزان متوسطه دوره اول. نشریه علمی‌پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 17(2)، 149-137.
31. فاتحی، لیلا و عالی‌زاد، اسماعیل (1401). مدرسه و برساخت سوژگی دانش‌آموزان در امر مشارکت اجتماعی (مطالعه کیفی مدارس شهر اصفهان). تداوم و تغییر اجتماعی، 1(1)، 98-77.
32. فرج‌خواه، سهراب، نصیری، محمدرضا و جاویدپور، مرتضی (1401). بررسی تجربه زیسته والدین از دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان ابتدایی شهرستان اردبیل منطقه هیر. فصلنامه رویکردی نو در علوم تربیتی، 4(2)، 57-50.
33. فرضی‌زاده، زهرا، طالب، مهدی و متوسلی، محمود (1395). بررسی موانع تحصیل دختران روستایی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 33(1)،134-115.
34. فرید، ابوالفضل، حبیبی کلیبر، رامین و محمدی، محمد (1397). مطالعه پدیدارشناسی تعلل‌ورزی تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 12(40)، 127-105.
35. فیروزآبادی، سیداحمد، راغفر، حسین و احمدی، هیوا (1399). سیاست‌های تجارت مرزی و نقش آن در زندگی تحصیلی جوانان مرزنشین. بررسی مسائل اجتماعی ایران، 10(2)، 54-29.
36. قنبرپورعالم، ضرغام، فرح‌بخش، کیومرث و اسمعیلی، معصومه (1391). بررسی و مقایسه روابط خانوادگی دانش‌آموزان موفق و ناموفق در تحصیل. خانواده پژوهی، 8(31)، 353-337.
37. کنعانی‌آذری، نیما، رضایی دیزگاه، مراد، گودرزوند چگینی، مهرداد و رضایی‌کلیدبری، حمیدرضا (1399). فراترکیب مطالعات فرسودگی شغلی بین پرستاران. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 9(4)، 155 ـ 125.
38. گیدنز، آنتونی (1399). جامعه‌شناسی. (حسن چاوشیان،مترجم). تهران: نی.
39. محمدی، سیدتقی، کاظمی، نواب و رسول‌زاده، وحید (1398). تحلیل ادراک و تجربه زیسته معلمان ابتدایی شهرستان طارم از دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان در درس ریاضی. مطالعه به روش پدیدارشناسی. مجله پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش‌وپرورش، 2(11)، 41-29.
40. مدنی، شایسته (1391). بررسی فرهنگ حاشیه‌نشینی و موقعیت تحصیلی دانش‌آموزان مطالعه موردی: منطقه حصار خط چهار شهرستان کرج. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 2(3)، 110-85.
41. منادی، مرتضی و اسمعیلی، نیلوفر (1395). شناسایی علل اهمال‌کاری تحصیلی از دیدگاه دانش‌آموزان دختر مقطع دبیرستان. دومین کنفرانس بین‌المللی رویکردهای نوین در علوم انسانی، 29،2-1.
42. نیازی، محسن و ذوالفقاری، اکبر (1402). طراحی الگوی عوامل مؤثر بر نشاط سازمانی کارکنان: پژوهشی به روش فراترکیب. مدیریت فرهنگ سازمانی، 21(2)، 169-155.
43. نیازی، محسن، ذوالفقاری، اکبر، آب شیرین، شکوفه و رضایی، الهام (1401). فراترکیب تدوین و طراحی مدل جدید عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی ایرانیان. نشریه مطالعات راهبردی فرهنگ، 2(4)، 136-111.
44. Aggarwal, Anchal. (2024). A Study of Exploring Socio-Economic Determinants of Students' Dropout Rate in Delhi Government Schools. The Academic, 2(4), 434-445.
45. Atkinson, John (1974). A theory of achievement motivation. 1st ed. Newyork: John Wiley press. 1967: 203-215.
46. Bengesai, Annah, Amusa Lateef & Makonye Felix (2021). The Impact of Girl Child Marriage on the Completion of the First Cycle of Secondary Education in Zimbabwe: A Propensity Score Analysis. PLoS ONE 16(6): e0252413.
47. De Witte, Kristof, Cabus, Sofie, Thyssen, Geert, Groot, Wim, & van Den Brink, Henriette (2013). A critical review of the literature on school dropout. Educational Research Review, 10(1), 13-28.
48. Ebabu, Kassie, Workie, Demeke, Woya, Ashenafi & Sisha, Teshager. A. (2024). Spatially-informed insights into early marriage and school dropout: An advanced bivariate binary multilevel model for understanding Ethiopia's context. Heliyon. 10(11), 1-30.
49. Gubbels, Jeanne, van der Put, Claudia, & Assink, Mark. (2019). Risk factors for school absenteeism and dropout: A meta-analytic review. Journal of youth and adolescence, 12(48), 1637-1667.
50. Guzmán, Alferedo, Barragán, Sandra, & Cala Vitery, Favio. (2021). Dropout in rural higher education: A systematic review, Frontiers in Education, 6(8), 1-25.
51. Klein, Markus, Sosu, Edward, & Dare, Shadrach. (2020). Mapping inequalities in school attendance: The relationship between dimensions of socioeconomic status and forms of school absence. Children and Youth Services Review, 118, 105432.
52. Koopmann, Jonas, Zimmer, Lena, & Lörz, Markus. (2024). The impact of COVID-19 on social inequalities in German higher education. An analysis of dropout intentions of vulnerable student groups. European Journal of Higher Education, 14(2), 290-307.
53. Lyche, Cecilia (2010). Taking on the completion challenge: A literature review on policies to prevent dropout and early school leaving. Oecd EducatinWorking paper, 10(53). 1-64.
54. Rumberger, Russel, & Lim, Sun. (2008). Why students drop out of school: A review of 25 years of research, California Dropout Research Project Report, University of California, Santa Barbara
55. Singh, Renu, Mukherjee, Protop, & Kumar, Amit. (2023). Exploring factors affecting gender inequality in the completion of higher education in India: a survival model analysis, Research Reports, India: Young Lives
56. Venkatesan, Raghul, Karmegam, Dhyvia D., & Mappillairaju, Bagavandas. (2024). Exploring determinants of school dropout across regions in India: a comprehensive meta-analysis. Journal of Computational Social Science, 8(1), 1669-1697.
57. Wilson, David, Gottfredson, Denis, & Najaka, Stacy. (2001). School-based prevention of problem behaviors: A meta-analysis. Journal of quantitative criminology, 17(1), 247-272.
58. Wilson, Sandra, & Tanner-Smith, Emily. (2013). Dropout prevention and intervention programs for improving school completion among school-aged children and youth: A systematic review. Journal of the Society for Social Work and Research, 4(4), 357-372.
59. Zeragaber, Tsinat, Teame, Ghirmani, & Tsighe, Zemenfes. (2024). Assessing the effect of home-to-school distance on student dropout rate in Adi-Keyih sub-zone, Eritrea. International Journal of Educational Research Open, 7(1), 100340.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
