شمارۀ جدید فصلنامه (پاییز 1403) منتشر شد
دوره 15، شماره 1 - ( 1-1403 )
جلد 15 شماره 1 صفحات 287-257 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
hezar jaribi J, moradinezhad E. (2024). The Voice of Widespread Poverty in Society (meta-analysis of poverty studies in Iran: period 2011-2023). Social Problems of Iran. 15(1), 257-287. doi:10.61186/jspi.15.1.257
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3695-fa.html
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3695-fa.html
هزارجریبی جعفر، مرادی‌نژاد الهام. صدای فقر همه‌گستر در جامعه (فراترکیب مطالعات فقر در ایران: بازۀ زمانی سال‌های 1402-1390) مسائل اجتماعی ایران 1403; 15 (1) :287-257 10.61186/jspi.15.1.257
1- استاد گروه تعاون و رفاه اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2- دانشجوی دکتری رفاه اجتماعی، گروه تعاون و رفاه اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران ،elmong2013@gmail.com
2- دانشجوی دکتری رفاه اجتماعی، گروه تعاون و رفاه اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران ،
چکیده: (911 مشاهده)
وجود و تداوم فقر، مانعی جدی برای پیشرفت جامعه است؛ ازاین‌رو لزوم شناخت و مبارزه با آن از اهداف نخستین حکومت‌ها انگاشته می‌شود. گستردگی پژوهش‌های در پیوند با فقر همراه با گوناگونی حوزه‌های علمی در این زمینه، تجمیع نتایج و بازبینی نظام‌مند در این زمینه را بایسته کرده است. پژوهش حاضر با روش‌شناسی کیفی از نوع فراترکیب، به بررسی پژوهش‌های مرتبط با فقر در مقالات منتشرشدۀ پژوهشگران ایرانی در بازۀ زمانی سال‌های 1390 تا 1402 پرداخته است. از میان 150 اثرِ منتشرشده در بازۀ زمانی موردنظر، تعداد 40 مقالۀ علمی-پژوهشی برای تجمیع و برون‌آوری داده‌ها گزینش شد. یافته‌ها نشان داد؛ بیشترین پژوهش‌ها در حوزۀ فقر مربوط به رشتۀ اقتصاد است. از دیدگاه روش‌شناسی، پارادایم کمّی از نوع الگوی اقتصادسنجی حاکم است. بیشترِ تحقیقات کمّی، فقر را از دریچۀ آمار و نقشه بررسی کرده‌اند، بازنمایی فقر در جامعه و آشکارا نمودن تجربیات زیستۀ فقرا، چندان مورد توجه نبوده است. در بخش موضوعی، بیشتر تحقیقات در چهارچوب فقر عمومی (درآمد و معیشت) انجام شده‌اند. باوجوداینکه پژوهش‌های کیفی پیرامون فقر روبه فزونی است، اما این‌گونه مطالعات با بهره‌گیری از داده‌ها و یا تحلیل آثارِ ازقبل‌موجود انجام شده است که پیوستگی نزدیک و میدانی با مسئلۀ پژوهش ندارند. همچنین، در حوزۀ موضوعی با کمبود تحقیقات فقرپژوهی در حوزۀ زنان، کودکان، فقر قابلیتی، فقر پنهان و طبیعی‌سازی این مسئله به‌عنوان بخشی از تجربۀ زندگی روزمره در اثر رخدادهای اجتماعی خاص (کرونا، تحریم اقتصادی و تورم افسارگسیخته) روبرو هستیم. درنهایت، نتایج پژوهش‌های مختلف؛ نمایانگر گسترش روزافزون فقر در سراسر جامعه در سال‌های پایانی دهۀ 90 و شکل‌گیری ریخت و تجربۀ نوینی از فقر در میان گروه‌های اجتماعی تحت عنوان «فقر همه‌گستر» است که شرایط کنونی جامعه ازجمله ضعف وضعیت اقتصادی، کاهش رفاه اجتماعی و گسترش آسیب‌های اجتماعی می‌توانند پیامدهای آن در نظر گرفته شوند
نوع مقاله: مرور نظام‌مند |
موضوع مقاله:
فقر و نابرابری
دریافت: 1402/11/2 | پذیرش: 1403/1/16 | انتشار: 1403/3/25
دریافت: 1402/11/2 | پذیرش: 1403/1/16 | انتشار: 1403/3/25
فهرست منابع
1. ابراهیمی، مهدی (1400). فقر درآمدی، فقر قابلیتی و طرد اجتماعی: روندشناسی تحول مفاهیم در بررسی فقر و محرومیت. فصلنامۀ تأمین اجتماعی، 12(45)، 57-37.
2. ابونوری، عباسعلی و محمدحسینی، فهیمه (1391). بررسی میزان فقر مطلق با محوریت کودکان در بین خانوارهای شهر تهران. فصلنامۀ علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 12(45)، 237-203.
3. احمدی، سپیده، امیرمظاهری، امیرمسعود و صفاری‌نیا، مجید (1401). تحلیل روایت فرهنگ فقر در بین زنان سرپرست خانواده در منطقه 19 شهر تهران. فصلنامۀ علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 22(87)، 182-149.
4. اعمی بنده‌قرایی، حسن، خدادکاشی، فرهاد و موسوی‌جهرمی، یگانه (1398). ارزیابی تأثیر پرداخت یارانه بر کاهش فقر. فصلنامۀ پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 27(86)، 27-7.
5. افراسیابی، حسین و بهارلوئی، مریم (1401). تورم و زیست اقتضائی در جامعۀ ایران: یک مطالعه داده‌بنیاد. فصلنامۀ جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 11(1)، 57-31.
6. امانی‌پور، مونا، نصرت، نیل‌ساز و ایراوانی، جواد (1396). بررسی حد فقر و عوامل مؤثر بر آن از دیدگاه امام علی (ع). پژوهشنامه نهج‌البلاغه، 16(52)، 64-45.
7. امیری، ساره و آقابابایی، احسان (1397). تحلیل روایت برساخت طبقۀ فرودست در سینمای پس از انقلاب. فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 15(55)، 129-107.
8. امیری، ساره و مریدی، محمدرضا (1398). اسطوره فقر در سینمای ایران: تحلیل نشانه‌شناختی فیلم ابد و یک روز. نشریه جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 11(1)،65-47.
9. اوخیری، زینب و عباسی، حمیدرضا (1397). تأثیر فقر بر تحصیلات دانش‌آموزان سیستان و بلوچستان. فصلنامۀ روانشناسی و علوم رفتاری ایران، 4(13)، 106-99.
10. بودریار، ژان (1390). جامعه مصرفی. ترجمه پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
11. پروین، ستار و درویشی‌فرد، علی‌اصغر (1394). خرده‌فرهنگ فقر و آسیب های اجتماعی در محلات شهری (مطالعۀ موردی محلۀ هرندی). فصلنامۀ برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6(23)، 89-51.
12. پورترکارونی، محمد و شارع پور، محمود (1398). فقر شهری در ایران؛ فراتحلیل و مرور نظام‌مند. فصلنامۀ مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7(22)، 61-79.
13. جلالی، محسن (1394). رویکردی تحلیلی در بررسی فقر در ایران. فصلنامۀ روند، 22(69)، 66-44.
14. حیدری، آرش، فره‌پور، سارا و محبی، میلاد (1402). تهی‌دست شهری و فقر تجربه فیلم‌ساز ایرانی: تحلیل تصویر زندگی تهی‌دستان شهری در سینمای ایران دهه 1390. فصلنامۀٔ جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 14(2)، 23-1.
15. حیدری، حسن و حسن زاده، اکبر(1395). رابطه نابرابری درآمد و رشد اقتصادی در ایران. فصلنامۀ علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 16(63)، 125-89.
16. خراسانی، محمدامین و محمدی، مجید (1399). تحلیل فضایی فقر روستایی در شهرستان کوهدشت، فصلنامۀ برنامه‌ریزی فضایی، 11(41)، 48-25.
17. دهقان، محمد، موسوی، سیدنعمت‌اله، زارع، ابراهیم و بذرافشان،محمد (1401). شاخص‌های فقر در بین خانوارهای تحت پوشش حمایتی کمیته امداد امام خمینی (ره): رویکرد چندبُعدی. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 22(86)، 351-313.
18. ذکایی، محمدسعید و رشیدی، جمال (1399). سازه فقر شهری: تجربه مردم‌انگارانۀ اتوبیوگرافیک فقر در فضاهای شهری تهران (نمونه موردی: محلۀ هرندی). فصلنامۀ علمی برنامه‌ریزی، رفاه، توسعه اجتماعی، 10(40)، 113-63.
19. راغفر، حسین، محمدی‌فرد، زهرا و سنگری‌مهذب، کبری (1390). اندازه‌گیری فقر چندبعدی در شهر تهران. فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی، 13(2)، 16-1.
20. رضایی، امید، احمدی، وکیل و مرادی، علی (1400). نقش فقر اقتصادی در مشارکت اجتماعی، سیاسی و آسیب‌های اجتماعی (مورد مطالعه: محلات محروم شهر جوانرود). پژوهشنامۀ مددکاری اجتماعی، 7(24)، 66-37.
21. رفیعیان، مجتبی و زاهد، نفیسه (1400). تحلیل فضایی تله‌های فقر و محرومیت شهری در شهر قم. فصلنامۀ آمایش‌محیط، 14(54)، 46-21.
22. روستایی، شهریور، کریم‌زاده، حسین و زادولی، فاطمه (1394). تحلیل فضایی پراکنش فقر جنسیتی در فضاهای شهری تبریز. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 7(26)، 64-43.
23. زاهدی‌اصل، محمد و بساطیان، محمد (1390). مسائل و مشکلات فقر در ایران. فصلنامۀٔ برنامه‌ریزی، رفاه و توسعه اجتماعی، 7، 22-2.
24. سلحشور، عصمت و حبیب‌پورگتابی، کرم (1401). تحلیل جامعه‌شناختی نقش فقر در تجربه کودک همسری (مطالعۀ موردی: زنان شهر چابهار). فصلنامۀ علمی پژوهش مسائل اجتماعی ایران، 1(2)، 75-31.
25. سن، آمارتیا (1385). توسعه به‌مثابه آزادی. ترجمهٔ محمدسعید نوری‌نائینی، تهران: نی.
26. شالچی، سمیه و عظیمی، میترا (1398). مطالعۀ زنانه‌شدن فقر در ایران. پژوهشنامۀ زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 10(2)، 142-113.
27. صابری‌فر، رستم (1402). عوامل مرتبط با گزینش استراتژی‌های بقا توسط فقرای شهر در ساکنان بافت‌های ناکارآمد شهر تربیت جام. فصلنامۀ علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 13(89)، 163-129.
28. طالب، مهدی، پیری، صدیقه و محمدی، سمیه (1390). فراتحلیلی بر مطالعات فقر در جامعۀ روستایی ایران. فصلنامۀٔ توسعهٔ روستایی، 2(2)، 24-2.
29. طاهری‌نیا، مسعود و حسنوند، علی (1399). پیامدهای اقتصادی ناشی از بیماری کووید 19 بر اقتصاد ایران با تأکید بر اشتغال. فصلنامۀ مدیریت پرستاری، 9(3)، 18-1.
30. عباس‌زاده، محمد و هاشمی، میرداوود (1402). روایت پدیدارشناسانه فقرای نامرئی از فقر. فصلنامۀ علمی مطالعات فرهنگ - ارتباطات، 24(94)، 117-81.
31. عربی، مصطفی و خداپرست‌مشهدی، مهدی (1393). مقایسهٔ معیارهای رفاه اجتماعی، توزیع درآمد و فقر خانوارهای روستایی استان خراسان شمالی طی سال‌های 1390-1384. فصلنامۀ راهبردهای توسعه روستایی، 1(2)، 50-35.
32. عنبری، موسی و پیری، صدیقه (1395). بازنمایی فقر در رسائل و متون تاریخی ایران. فصلنامۀ علمی – پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 6(2)، 226-210.
33. غضنفری‌اقدم، کمال و میلادعلمی، زهرا (1398). عوامل مؤثر بر شکل‌گیری طبقات فقیر در ایران (رویکرد داده‌های شبه‌تابلویی). فصلنامۀ سیاست‌گذاری اقتصادی، 11(21)، 53-25.
34. قنبری، ابوالفضل و ولائی، محمد (1400). تحلیل عوامل مؤثر بر فقر روستایی در دوران شیوع ویروس کرونا مورد مطالعه: استان آذربایجان شرقی. فصلنامۀ اقتصاد، فضا و توسعه روستایی، 10(38)، 184-161.
35. کریمی، فروغ و کیاسر، امیر (1398). تحولات رشد اقتصادی ایران در سال 1397. دفتر معاونت بررسی‌های اقتصادی، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران.
36. کلهری، لیدا و فلاح محسن‌خانی، زهره (1396). شناسایی متغیرهای مؤثر بر سهم درآمد خانوارها از یارانه در شهر تهران. فصلنامۀ علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 17(64)، 97-73.
37. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1402). وضعیت فقر و فقرا در دهه 90.
38. مؤمنی، علی و بهار، مهری (1401). تحلیل محتوای بازنمایی مفهوم فقر و امور خیریه در تبلیغات تلویزیونی صداوسیما (مطالعه‌موردی: تبلیغات کمیته امداد امام خمینی). فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و رسانه، 5(16)، 194-165.
39. مجموعه گزارش‌های پایش فقر، پایش فقر در سال 1399 (1400). وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، معاونت رفاه اجتماعی، دفتر مطالعات رفاه اجتماعی.
40. مددی، امیرعلی، شاکری‌خوش، احسان و جوان‌پورهروی، عزیز (1398). چالش‌های سیاسی اجتماعی فقر و نابرابری در جمهوری اسلامی ایران. فصلنامۀ پژوهش‌های روابط بین‌الملل، 9(3)، 282-249.
41. مزیکی، علی و همکاران (1398). سنجش فقر حاد چندبعدی در فقدان نشانگرها: رویکرد آلکایر و فوستر و تجزیه به ابعاد در ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 22(85)، 56-1.
42. موحد، علی و همکاران (1395). تحلیل فضایی فقر شهری در کلان‌شهر تهران. فصلنامۀ علمی مدیریت و اقتصاد شهری،4(15)، 36-19.
43. نادمی، یونس و حسنوند، داریوش (1398). شدت تحریم‌ها و فقر در ایران: لزوم لغو تحریم‌ها از منظر حقوق بشر. فصلنامۀ علمی مطالعات راهبردی سیاست گذاری عمومی، 9(21)، 171-153.
44. نظم‌فر، حسین، عشقی‌چهاربرج، علی و علوی، سعیده (1398). پایش توزیع فضایی فقر در استان‌های کشور. فصلنامۀ مجلس و راهبرد، 26(100)، 175-149.
45. نوروش‌پور، فریبا، یزدانی، نرگس و صنوبر، لاله (1393). تأثیر فقر اقتصادی و بیکاری بر وقوع انواع جرائم اجتماعی در استان اردبیل. دومین همایش ملی آسیب های اجتماعی، 22-1.
46. هاشمی، عبدالرسول، ازکیا، مصطفی و موسوی، سیدیعقوب (1400). تحلیل تجربۀ زیستۀ فقرای شهری از طرد اجتماعی از بازار کار مورد مطالعه: مناطق 17، 18، 19 شهر تهران. فصلنامۀ برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 12(49)، 32-1.
47. هزارجریبی، جعفر و صفری‌شالی، رضا (1392). گفتمان عدالت در لوایح برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی (با تأکید بر کاهش فقر و محرومیت). فصلنامۀ علوم اجتماعی، 4(61)، 45 – 1.
48. همزه‌ای، محمدرضا و همکاران (1391). شناختِ فرهنگ فقر در روستاییان شهرستان هرسین. فصلنامۀ علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، 12(45)، 273-238.
49. یزدانی، محمدحسن و همکاران (1399). تحلیل اثرات فقرقابلیتی بر سلامت روانی در سکونتگاه‌های غیررسمی (نمونه موردی: محله ایران‌آباد شهر اردبیل). فصلنامۀ برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 11(44)، 36-1.
50. Adetoro, Adetoso Adebiyi, Ngidi, et al. (2022). Impact of irrigation on welfare and vulnerability to poverty in South African farming households. Scientific African, e01172.
51. Ali, S, Parker, G. & Walker, R. (2018). Rationalizing poverty in New York: Tales from the middle class. Journal of Poverty. 22(4), 310-333.
52. Duclos, J & Araar, A. (2007). Poverty and equity: measurement, policy and estimation with DAD (Vol. 2). Springer Science & Business Media.
53. Hunter, J. E. & Schmidt, F. L. (2004). Methods of Meta Analysis: Correcting Error and Bias in Research Findings, New Bury Park, C. A.: Sage Publication.
54. Li, Qiong, Dong, Liang & Zhang, Lanlan (2023). Have pensions reduced the relative poverty? Empirical analysis from China CHARLS data. Heliyon, 9(12), 1-15.
55. Pels, J, Sheth, N. J. (2021). Serving the invisible poor: Segmenting the market. Journal of Global Market, 34(4), 1-13.
56. Sandelowski, M., Barroso, j. (2007). Handbook for synthesizing qualitative research. Springer Publishing Company.
57. Ssekibaala, Sadat daaki & Twaha Ahmed, Kasule (2023). Examination of the poverty environ mental degradation nexus in Sub-Saharan Africa, Regional Sustainability, 4, 296-308.
58. Widiastuti, Tika, Mawardi Imron, Zulaikha, Siti, Herianingrum, Sri anidah Robani,Ubaidilla All Mustofa, Muhammad & Atiya, Nikmatul (2022). The nexus between Islamic social finance, quality of human resource, governance, and porerty, Published online 2022 Nov 25.
59. Wratten, Ellen (1995). Conceptualizing urban poverty, Environment and Urbanization, 7(11), 15-27.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
