شمارۀ جدید فصلنامه (زمستان ۱۴۰۳) منتشر شد
دوره ۱۴، شماره ۲ - ( ۸-۱۴۰۲ )
جلد ۱۴ شماره ۲ صفحات ۲۵۲-۲۲۷ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Qanbaribarzeyan A, Zahirinia M. (2023). Ethnic identity in Iranian society, convergence or divergence (Systematic review of quantitative studies from 2001 to 2023). Social Problems of Iran. 14(2), 227-252. doi:10.61186/jspi.14.2.227
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3668-fa.html
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3668-fa.html
قنبری برزیان علی، ظهیری‌نیا مصطفی. هویت قومی در جامعۀ ایرانی: همگرایی یا واگرایی (مرور نظام‌مند مطالعات کمّی از ۱۳۸۰ تا ۱۴۰۱) مسائل اجتماعی ایران ۱۴۰۲; ۱۴ (۲) :۲۵۲-۲۲۷ ۱۰,۶۱۱۸۶/jspi.۱۴.۲.۲۲۷
۱- گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان
۲- گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه هرمزگان ،zahirinia@hormozgan.ac.ir
۲- گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه هرمزگان ،
چکیده: (۲۳۹۲ مشاهده)
این نوشتار به دنبال تحلیل هویت قومی در جامعهٔ ایرانی بر پایهٔ پژوهش‌های انجام‌شده در حوزهٔ هویت قومی است و به این مهم می‌پردازد که برجستگی هویت قومی در برابر هویت ملی در میان اقوام ایرانی چگونه است؟ و عوامل مؤثر بر واگرایی و همگرایی کدم‌اند؟ در چهارچوب نظری، افزون بر دو رویکرد کلان خطی و غیرخطی بودن نسبت و رابطهٔ این دو هویت، از نظریه‌های ناسیونالیسم قومی، رقابت نخبگان، توسعهٔ نامتوازن و محرومیت نسبی نیز بهره گرفته شده است. در این تحقیق با به‌کارگیری روش مرور نظام‌مند، 48 پژوهش مرتبط با مسئلهٔ هویت قومی از سال 1380-1401 در ایران انتخاب شدند. یافته‌ها نشان داد همهٔ اقوام ایرانی بر ایران‌محوری هویت خود تأکید دارند و برجستگی هویت ملی در اولویت نخست گزینش هویتی همهٔ اقوام ایرانی قرار دارد. همچنین، میانگین نمرات هویت ملی در مقایسه با هویت قومی بسیار بالاتر است و بیش از 85% گروه‌های اجتماعی مختلف ایرانیان به ایرانی‌بودن خود افتخار می‌کنند. درعین‌حال، بالندگی به هویت قومی و تعهد و تعلق قومی در اقوام ایرانی نمرهٔ بالایی دارد (نزدیک به 60). با توجه به نتایج این تحقیقات و تأکید بر مطالبه‌گری قانون‌محور توسط اقوام، کنش‌های جمعی فراقانونی و همراه با خشونت و واگرایانه و گرایش قومی فرامرزی در ذهنیت اقوام ایرانی جایگاهی ندارد.
نوع مقاله: مرور نظام‌مند |
موضوع مقاله:
امنیت
دریافت: 1402/9/10 | پذیرش: 1402/10/16 | انتشار: 1402/11/20
دریافت: 1402/9/10 | پذیرش: 1402/10/16 | انتشار: 1402/11/20
فهرست منابع
۱. ابوالحسنی، سیدرحیم (۱۳۹۴). بررسی همسازی هویت ملی و قومی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
۲. اسمیت، آنتونی (۱۳۸۳). ناسیونالیسم: نظریه، ایدئولوژی، تاریخ. ترجمه منصور انصاری، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
۳. الطائی، علی (۱۳۸۲). بحران هویت قومی در ایران. تهران: شادگان.
۴. اکوانی، سیدحمدالله (۱۳۸۷). گرایش به هویت ملی و قومی در عرب‌های خوزستان. فصلنامه مطالعات ملی، ۹(۴)، ۱۲۶-۹۹.
۵. امیرکافی، مهدی و حاجیانی، ابراهیم (۱۳۹۲). نسبت هویت قومی و ملی در جامعه چند قومیتی ایران: بررسی و مقایسه سه رهیافت نظری. فصلنامه راهبرد، ۲۲(۶)، ۱۴۶-۱۱۷.
۶. ایسپا (۱۳۹۲). بررسی و سنجش وضعیت هویت قومی و ملی ایرانیان. تهران: مرکز افکارسنجی جهاد دانشگاهی.
۷. برتون، رولان (۱۳۸۰). قوم‌شناسی سیاسی. ترجمهٔ ناصر فکوهی، تهران: نی.
۸. بهشتی، سیدصمد و حقمرادی، محمد (۱۳۹۶). فراتحلیل مطالعات مرتبط با رابطۀ بین هویت قومی و هویت ملی در ایران با تأکید بر نقش رسانه. مسائل اجتماعی ایران، ۸(۲)، ۲۷-۵.
۹. بهرامیان، شفیع و بهرامیان، امید (۱۳۹۱). بررسی رابطۀ بین همگرایی اقوام (ترک و کرد) و احساس امنیت پایدار و شناخت عوامل مؤثر بر تقویت همگرایی اقوام در استان آذربایجان غربی. پژوهش سیاست نظری (پژوهش علوم سیاسی)، جدید (۱۱)، ۱۵۹-۱۳۱.
۱۰. حاجیانی، ابراهیم (۱۳۸۷). نسبت هویت ملی با هویت قومی در میان اقوام ایرانی. مجله جامعه‌شناسی ایران، ۹(۳)، ۱۶۴-۱۴۳
۱۱. حاجیانی، ابراهیم (۱۳۸۸). نسبت هویت ملی با هویت قومی در میان اقوام ایرانی. مجله جامعه‌شناسی ایران، ۹(۴-۳)،۱۶۴-۱۴۳.
۱۲. حاجی‌زاده، کاظم (۱۳۹۹). بررسی تجربی الگوی روابط قومی در ایران (تحلیل کمّی داده¬های یک پیمایش ملی). مجله مطالعات اجتماعی ایران، ۱۴(۱)، ۴۱-۴.
۱۳. حیدری، جهانگیر و اعظمی، هادی (۱۳۹۱). نقش مدیریت سیاسی در همگرایی و واگرایی اقوام (مطالعه موردی: قوم کُرد). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
۱۴. جعفرزاده‌پور، فروزنده و حیدری، حسین (۱۳۹۳). فراتحلیل رابطه هویت ملی و هویت قومی در ایران. فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، ۳(۱۱)، ۹-۶۳.
۱۵. جوادی‌یگانه، محمدرضا و غفاری، غلامرضا (۱۳۹۴). بررسی و سنجش وضعیت سرمایه اجتماعی ایرانیان موج دوم. دفتر طرح‌های ملی وزارت ارشاد، پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
۱۶. جوکار، کیوان؛ باقری، فردین و عبدالحسنی، الله‌کرم (۱۴۰۱). بررسی وضعیت واگرایی و همگرایی اقلیت‌های قومی و مذهبی در کشور (مناطق کردنشین و بلوچ‌نشین). توسعه پایدار محیط جغرافیایی، ۵(۳)، ۱۴۴-۱۲۷.
۱۷. جوکار، کیوان؛ باقری، فردین و عبدالحسنی، الله کرم (۱۴۰۱). واگرایی قوم بلوچ و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران. جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، ۲(۱۲)، ۶۰۹-۵۹۷.
۱۸. خانی، صغری (۱۳۹۰). بررسی عوامل مؤثر بر واگرایی اقوام کرد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
۱۹. خلف‌زاده، رشید؛ ابراهیمی، حسین و علمی، محمد (۱۴۰۰). بررسی سیاست‌گذاری اقوام ایرانی در منطقه شمال غرب (مطالعه موردی قوم ایرانی کرد). مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی،۴۲(۱۱)، ۱۹۰-۱۵۷.
۲۰. یوسفی، علی (۱۳۸۰). روابط بین قومی و تأثیر آن بر هویت اقوام در ایران. فصلنامه مطالعات ملی، ۲(۸)، ۴۲-۱۳.
۲۱. ذکایی، محمدسعید (۱۳۸۶). فرهنگ مطالعات جوانان، تهران: آگه
۲۲. ربانی، علی؛ یزدخواستی، بهجت؛ حاجیانی، ابراهیم و میرزایی، حسینعلی (۱۳۸۸). رابطه هویت ملی و قومی در بین دانشجویان آذری، کرد و عرب دانشگاه‌های دولتی ایران. مطالعات ملی، ۱۰(۳)، ۵۷-۳۹.
۲۳. رشتیانی، آذر و باوندپور، احمد (۱۳۹۲). جهانی‌شدن، اینترنت، هویت قومی مجازی. مطالعات جامعه‌شناختی ایران، ۳(۱۰)، ۱۰۵-۹۳.
۲۴. رضایی، احمد و احمدلو، حبیب (۱۳۸۴). نقش سرمایه اجتماعی در روابط بین قومی و هویت ملی (بررسی جوانان تبریز و مهاباد). فصلنامه مطالعات ملی، ۶(۴)، ۳۴-۷.
۲۵. زینال‌نژاد، حسن (۱۳۸۸). بررسی راه‌های همگرایی قومیتی با تأكید بر اقوام كرد و ترك در شهرستان ماكو. فرماندهی انتظامی استان آذربایجان غربی، دفتر تحقیقات كاربردی، مجموعه مقالات برگزیده اولین همایش ملّی قومیت، همگرایی ملّی و امنیت پایدار.
۲۶. سلگی، محمد (۱۳۸۸). سنجش هویت قومی و ملی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
۲۷. سیف‌اللهی، سیف‌الله و مروت، برزو (۱۳۹۲). شکل‌گیری هویت قومی و ملی ساکنان کرج. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، ۱(۶)، ۵۱-۳۰.
۲۸. صالحی‌امیری، رضا (۱۳۸۵). مدیریت تنوع قومی در ایران: نقد و بررسی الگوهای موجود و ارائه الگوهای مطلوب. تهران: مرکز تحقیقات و استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی.
۲۹. صالحی‌امیری، رضا (۱۳۹۲). سنجش ابعاد هویت ملی ایرانیان. تهران: مرکز تحقیقات و استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
۳۰. صفایی، علی (۱۴۰۰). بررسی عوامل مؤثر بر همگرایی قومی در آذربایجان غربی. جامعه‌شناسی سیاسی ایران،۱۶(۴)، ۴۰۵-۳۹۰.
۳۱. ظهرابی، امیر (۱۳۸۹). بررسی رابطه هویت قومی و ملی در بین کردها. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران.
۳۲. عالمی، مسعود (۱۳۹۰). تحلیل برجستگی هویت قومی در برابر هویت ملی. آینده‌پژوهی هویت ملی ایرانیان، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت.
۳۳. عبدالمطلب، عبدالله (۱۳۹۰). بررسی مؤلفه‌های هویت ملی و قومی دانشجویان (کرد، آذری). پژوهش‌های راهبردی سیاست، ۱۶(۴)، ۶۵-۴۰.
۳۴. فراهانی، عاطفه (۱۳۹۲). مطالعات قومی: مفاهیم و نظریات. پژوهشنامه (تنوع فرهنگی و همبستگی ملی)، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ۷، ۱۱۸-۸۷.
۳۵. فکوهی، ناصر و آذرنوش، عیاری (۱۳۸۸). اینترنت و هویت در پنج هویت قومی ایرانی، در همسازی و تعارض در هویت و قومیت. نشریه جهانی رسانه، ۱(۴)،۲۶-۱.
۳۶. فولادیان، مجید؛ رضایی، حسن و سوهانیان، محسن (۱۳۹۹). بررسی تحولات هویتی جوانان، مطالعات فرهنگ - ارتباطات، ۲۱(۴۹)، ۱۴۷-۱۷۹.
۳۷. قاسمی، علی‌اصغر؛ خورشیدی، مجید و حیدری، حسین (۱۳۹۰). همسازی هویت ملی و قومی در ایران و رویکرد اقوام ایرانی به وحدت ملی و حق تعیین سرنوشت، فصلنامه علوم اجتماعی، ۱۸(۵۵)، ۹۲-۵۷.
۳۸. قاضی‌طباطبایی، محمود و ودادهیر، ابوعلی (۱۳۸۹). فرا تحلیل در پژوهش‌های اجتماعی و رفتاری. تهران: جامعه‌شناسان.
۳۹. قریشی، فاطمه (۱۳۸۹). بررسی تطبیقی گرایش به هویت قومی در میان (ترک-کرد). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی.
۴۰. قنبری‌برزیان، علی (۱۳۸۶). سنجش هویت ملی ایرانیان. پژوهشگاه علوم انسانی جهاد دانشگاهی.
۴۱. گزارش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان (۱۳۹۴). وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
۴۲. مسعود نیا، حسین؛ مهرابی کوشکی، راضیه و کیانی، ناهید (۱۳۹۳). بررسی رابطه هویت ملی و قومی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران). مطالعات توسعه اجتماعی فرهنگی، ۲(۳)، ۱۶۵-۱۲۹.
۴۳. مصرآبادی، جواد؛ فیضی، ایوب و یارمحمدزاده، پیمان (۱۳۹۴). تعیین ابعاد هویت ملی-قومیتی و مقایسه ابعاد هویت قومی، ملی و جهانی دانشجویان قومیت‌های مختلف. فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، ۱۰(۲۷)، ۴۸-۲۵.
۴۴. مقصودی، مجتبی (۱۳۸۶). جایگاه هویت در پایان‌نامه‌های دانشجویی. فصلنامه مطالعات ملی. ۸(۳۱)، ۳۰-۳.
۴۵. معین‌فر، سجاد؛ محسنی، رضاعلی و محسنی‌تبریزی، علیرضا (۱۳۹۸). شناسایی ابعاد پتانسیل خشونت قومی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن (مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی). پژوهشنامه علوم سیاسی، ۱۵(۱)، ۲۱۹-۲۵۶.
۴۶. موحدمجد، مجید؛ علی‌گو، محمود؛ ایمان، محمدتقی و طبعی، منصور (۱۴۰۱). بررسی جامعه‌شناختی هویت قومی نوجوانان زاهدان. نامه علوم اجتماعی، ۲۹(۱)، ۴۵۷-۴۲۹.
۴۷. میرزایی، حسین؛ آقایاری، توکل و قربانپور، سجاد (۱۳۹۰). بررسی عوامل مرتبط با هویت ملی و هویت قومی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه تبریز). فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، ۳(۹)، ۵۹-۸۲.
۴۸. میرزائی، حسین و عباس زاده، محمد (۱۳۹۲). مطالعه چگونگی تعامل هویت ملی و قومی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان آذری، عرب و بلوچ). مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، ۲(۱۰)، ۲۷۵-۲۴۳.
۴۹. میلشویچ، سینشا (۱۳۹۶). جامعه‌شناسی قومیت. ترجمه علی قنبری‌برزیان و ابراهیم رضایی، تهران: جامعه‌شناسان.
۵۰. نقدی، اسدالله؛ احمدی، امید علی و سلطانی‌عزت، محمود (۱۳۹۴). بررسی جامعه‌شناختی میزان همگرایی قومیت‌های (فارس، ترک، لر) استان همدان. تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی، ۷(۱)، ۱۵۴-۱۳۱.
۵۱. نواح، عبدالرضا (۱۳۸۵). قوم عرب واگرایی یا همگرایی. اهواز: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خوزستان.
۵۲. نواح، عبدالرضا و حیدری، خیری (۱۳۹۵). بررسی هویت قومی و تأثیر آن بر طرد اجتماعی. راهبرد اجتماعی فرهنگی، ۵(۱۸)، ۸۴-۵۹.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
