دوره 13، شماره 2 - ( 12-1401 )
جلد 13 شماره 2 صفحات 148-123 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Roozkhosh M. (2023). Reconstructing Culture and Society in Post-revolutionary Iran; A Glance at Iranian Football in the 1980s. Social Problems of Iran. 13(2), 123-148.
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3579-fa.html
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3579-fa.html
روزخوش محمد. بازسازی فرهنگ و جامعه در ایران پساانقلاب؛ نگاهی به تجربهٔ میدان فوتبال در دههٔ 60 مسائل اجتماعی ایران 1401; 13 (2) :148-123
استادیار جامعه شناسی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ، m_roozkhosh@yahoo.com
چکیده: (666 مشاهده)
یکی از آرمان‌های انقلاب، تغییر بنیادین در مناسبات حاکم بر نظام اجتماعی و فرهنگی بود. این خواستِ تغییر در همۀ میدان‌های اجتماعی در ایرانِ پساانقلاب دنبال شد. این تحقیق به میانجی مطالعۀ موردی میدان فوتبال در دهۀ نخست پس از انقلاب، می‌کوشد تجربۀ بازسازی فرهنگ و جامعه در ایران پساانقلابی را بازخوانی کند. «فوتبال» به سبب محبوبیت گسترده و توده‌ای، می‌تواند نمونۀ مناسبی برای تحلیل این موضوع باشد. پرسش این است که نظام انقلابی چگونه با میدان فوتبال مواجه شد و چه ایده‌ها/ الگوها/ پرکتیس‌هایی را در میدان فوتبال به کار بست؟
تحلیل گستردۀ متون و اسناد نشان می‌دهد که ایدۀ ورزش اسلامی یا ورزش انقلابی -تا حدی همچون عرصه‌های دیگری مانند سینما و تئاتر و دانشگاه- هرگز از پردۀ ابهام بیرون نیامد. درعین‌حال، محبوبیت گستردۀ فوتبال و برخی رفتارها و شعارهای تماشاگران که با هنجارهای سیاسی حاکم هم‌نوا نبود، در بحبوحۀ تنش‌های پساانقلاب و جنگ، فوتبال را به رقیبی برای ارزش‌های رسمی بدل کرد. مهم‌ترین غایتی که مسئولان در ورزش و خاصه فوتبال دنبال می‌کردند؛ یعنی تولید سوبژکتیویتۀ نوین در غیاب خط‌مشی مشخص و فقدان یک الگوی کلان تغییر اجتماعی به جایی نرسید. به‌این‌ترتیب، از نیمه‌های دهۀ 60 و هم‌زمان با افول رادیکالیسم در جامعه و سیاست ایران، مدیران ارشد کشور بر ورزش قهرمانی صحّه گذاشتند و عملاً فوتبال ایران به‌تدریج گام در همان مسیر معمول ورزش جهانی گذاشت. این پژوهش نشان می‌دهد چگونه سیاست‌گذاران در فرایند برپاکردن آپاراتوس‌های دولت در دهۀ 60، به نحوی از آرمان‌های مبهم نخستین عقب نشستند و این زمینه‌ساز سیر تحولی بود که به‌تدریج در دهۀ 70 در فرهنگ و جامعۀ ایران پیش رفت.
تحلیل گستردۀ متون و اسناد نشان می‌دهد که ایدۀ ورزش اسلامی یا ورزش انقلابی -تا حدی همچون عرصه‌های دیگری مانند سینما و تئاتر و دانشگاه- هرگز از پردۀ ابهام بیرون نیامد. درعین‌حال، محبوبیت گستردۀ فوتبال و برخی رفتارها و شعارهای تماشاگران که با هنجارهای سیاسی حاکم هم‌نوا نبود، در بحبوحۀ تنش‌های پساانقلاب و جنگ، فوتبال را به رقیبی برای ارزش‌های رسمی بدل کرد. مهم‌ترین غایتی که مسئولان در ورزش و خاصه فوتبال دنبال می‌کردند؛ یعنی تولید سوبژکتیویتۀ نوین در غیاب خط‌مشی مشخص و فقدان یک الگوی کلان تغییر اجتماعی به جایی نرسید. به‌این‌ترتیب، از نیمه‌های دهۀ 60 و هم‌زمان با افول رادیکالیسم در جامعه و سیاست ایران، مدیران ارشد کشور بر ورزش قهرمانی صحّه گذاشتند و عملاً فوتبال ایران به‌تدریج گام در همان مسیر معمول ورزش جهانی گذاشت. این پژوهش نشان می‌دهد چگونه سیاست‌گذاران در فرایند برپاکردن آپاراتوس‌های دولت در دهۀ 60، به نحوی از آرمان‌های مبهم نخستین عقب نشستند و این زمینه‌ساز سیر تحولی بود که به‌تدریج در دهۀ 70 در فرهنگ و جامعۀ ایران پیش رفت.
واژه‌های کلیدی: ایران پساانقلابی، بازسازی فرهنگ و جامعه، سیاست اجتماعی فوتبال، تولید سوبژکتیویتۀ نوین.
نوع مقاله: پژوهشی اصیل |
دریافت: 1401/11/1 | پذیرش: 1401/12/25 | انتشار: 1402/2/16
دریافت: 1401/11/1 | پذیرش: 1401/12/25 | انتشار: 1402/2/16
فهرست منابع
1. آرشیو نشریهٔ کیهان ورزشی، 1370-1358.
2. آرشیو روزنامهٔ اطلاعات، دههٔ 60.
3. آلتوسر، لویی (1388). ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت. ترجمهٔ روزبه صدرآراء، تهران: چشمه.
4. اسلامی، مازیار (1398) «جریان‌های سینمایی پس از انقلاب». در مجموعهٔ دوجلدی فرهنگ و هنر در ایران پس از انقلاب (منتشرنشده)، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
5. احمدی‌عمویی، بهمن (به کوشش) (1395). اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی. تهران: گام نو.
6. باتلر، جودیت (1401). «ما مردم، اندیشه‌هایی دربارهٔ آزادی تجمع» در بدیو و دیگران، مردم چیست؟ ترجمهٔ صالح نجفی و جواد گنجی، تهران: بان.
7. باستیلز، برونو (1401). «این مردمی که واحد نیست» در بدیو و دیگران، مردم چیست؟ ترجمهٔ صالح نجفی و جواد گنجی، تهران: بان.
8. براهنی، رضا (1358). در انقلاب ایران چه شده است و چه خواهد شد. تهران: کتاب زمان.
9. بهداد، سهراب و فرهاد نعمانی (1386). طبقه و کار در ایران، ترجمهٔ محمود متحد، تهران: آگاه.
10. حرفه هنرمند (1398)، فصلنامهٔ هنرهای تصویری، ویژه‌نامهٔ در میدانِ 57 تا 97، شمارهٔ 71، بهار 1398.
11. حسینی‌بهشتی، علیرضا و ملکی، عباس (گردآورنده) (1399). برگ‌هایی از کارنامهٔ دولت جنگ، تهران: روزنه.
12. علیمحمدی اردکانی، جواد (1398). «تحولات نقاشی ایران در چهار دهه پس از انقلاب اسلامی». در مجموعهٔ دوجلدی فرهنگ و - هنر در ایران پس از انقلاب (منتشرنشده)، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
13. گلشیری، هوشنگ (۱۳۸۰). «فتح‌نامهٔ مغان»، در نیمهٔ تاریک ماه. تهران: نیلوفر.
14. گزارش نهایی سیاست‌های توسعه و تکامل جمهوری اسلامی ایران (1358). تهران: دفتر نخست‌وزیری دولت موقت.
15. مسکوب، شاهرخ (1379). روزها در راه، پاریس: خاوران.
16. مهندس‌پور، فرهاد (1398). «گفتمان سیاست و تئاتر ایران در دهه شصت خورشیدی». در مجموعهٔ دوجلدی فرهنگ و هنر در ایران پس از انقلاب (منتشرنشده)، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
17. نشریهٔ لوح (1378). «آخرش هم ندانستند که منزلگه مقصود کجاست». مصاحبه با عبدالکریم سروش، شمارهٔ 6: 44-34.
18. Behdad,S & Nomani,F(2009) What a Revolution! Thirty Years of Social Class Reshuffling in Iran, Comparative Studies of South Asia, Africa And The Middle East, Vol.29, No1:84-104. [DOI:10.1215/1089201X-2008-046]
19. Bourdieu, P. (1988) 'Program for a Sociology of Sport', Sociology of Sport Journal 5(2): 153-61. [DOI:10.1123/ssj.5.2.153]
20. Bourdieu, P. (1978) 'Sport and Social Class', Social Science Information, 17(6), 819-40. [DOI:10.1177/053901847801700603]
21. Bowen, Glenn A. (2009) "Document Analysis as a Qualitative Research Method", Qualitative Research Journal, Vol. 9 Issue: 2, pp.27-40, [DOI:10.3316/QRJ0902027]
22. Dunning, A et al(200) Introduction: history, sociology and the sociology of sport: the work of Norbert - Elias, in Dunning, A et al(200) Sport Histories, Figurational studies of the development of modern sports, London: Routledge.
23. Eec,U (1986) travels in hyperreality, new york and london: harvest book.
24. Elias, N (1986a) Introduction', in N. Elias, and E. Dunning, Quest for Excitement: Sport and Leisure in the Civilizing Process, Oxford: Basil Blackwell
25. Elias, N (1986b) 'The Genesis of Sport as a Sociological Problem', in N. Elias and E. Dunning Quest for Excitement: Sport and Leisure in the Civilizing Process, Oxford: Basil Blackwell.
26. Foer,F(2005) - How Soccer Explains the World, An Unlikely Theory of Globalization, harper collins.
27. Goldblatt, D(2008) - The ball is round, a global history of soccer-Riverhead Books.
28. Goldblatt, D(2014) Futebol Nation, The Story of Brazil through Soccer-Nation Books (2014).
29. Hennink,M.M(2014) Focus Group Discussion, New York: Oxford University Press.
30. Kuper,S(2010) - Soccer Against the Enemy, How the World's Most Popular Sport Starts and Fuels Revolutions and Keeps Dictators in Power-Nation Books.
31. Hart, M and Negri, A (2017) assembly, New York: Oxford University Press.
32. Struna, N.L (2000) Social History and Sport, in handbook of sports studies, Ed by Eric Dunning, and Jay Coakley, London:Sage publication:187-203. [DOI:10.4135/9781848608382.n11]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
