شمارۀ جدید فصلنامه (زمستان ۱۴۰۳) منتشر شد
دوره ۱۳، شماره ۲ - ( ۱۲-۱۴۰۱ )
جلد ۱۳ شماره ۲ صفحات ۱۹۴-۱۷۳ |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shiri H, Okhrati S. (2023). Investigation and explanation of environmentalism in Iran and comparing it with the global situation. Social Problems of Iran. 13(2), 173-194.
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3545-fa.html
URL: http://jspi.khu.ac.ir/article-1-3545-fa.html
شیری حامد، اخرتی سروه. بررسی و تبیین محیط‌زیست‌گرایی در ایران و مقایسۀ آن با وضعیت جهانی مسائل اجتماعی ایران ۱۴۰۱; ۱۳ (۲) :۱۹۴-۱۷۳
حامد شیری* 
۱، سروه اخرتی۲
۱، سروه اخرتی۲
۱- استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران ، h.shiri@pnu.ac.ir
۲- کارشناس ارشد آموزش محیط‌زیست و دبیر آموزش‌وپرورش مریوان
۲- کارشناس ارشد آموزش محیط‌زیست و دبیر آموزش‌وپرورش مریوان
چکیده: (۱۴۶۰ مشاهده)
بررسی و سنجش نگرش‌های محیط‌زیستی با توجه به مسائل و مخاطرات موجود به یکی از مهم‌ترین موضوعات اجتماعی روز تبدیل شده است. در این چهارچوب مقالۀ حاضر تلاش کرده است محیط‌زیست‌گرایی ایرانیان و عوامل مؤثر بر آن را در مقایسه با وضعیت جهانی مورد سنجش قرار دهد. تبیین محیط‌زیست‌گرایی با ارجاع به رویکردهای نظری در قالب فرضیات چندگانۀ اثرِ رفاه اقتصادی یا فقر معیشتی، اثر سرمایۀ اجتماعی، اثر جنسیت و اثر دین و دین‌داری آزمون شده است. ازنظر روش‌شناختی پژوهش حاضر به شیوۀ اسنادی و تحلیل ثانویۀ داده‌های آخرین موج پیمایش ارزش‌های جهانی (موج 7) انجام شده است. موج هفتم این پیمایش در فاصلۀ سال‌های 2020-2017 و در 59 کشور جهان (ازجمله ایران با نمونۀ 1499 نفری) به اجرا درآمد. یافته‌ها نشان می‌دهد ایران در خوشه‌بندی محیط‌زیست‌گرایی در خوشۀ 1 با نمرۀ بالا و در رتبۀ 11 در بین 59 کشور جهان قرار دارد. یافته‌های تبیینی حاکی از آن است که محیط‌زیست‌گرایی -هم در ایران و هم در مقیاس جهانی- با تحصیلات، رفاه اقتصادی، مشارکت اجتماعی و ارزش‌های فرامادی رابطۀ مستقیم و با متغیرهای سن، فقر و دین‌باوری رابطۀ معکوس دارد. از دیگر یافته‌های مهم پژوهش، گرایش‌های محیط‌زیستی متفاوت ادیان جهانی است؛ درحالی‌که یهودیان اهمیت یکسانی برای رشد اقتصادی و حفاظت از محیط‌زیست قائل‌اند، مسیحیان بیشتر حامی محیط‌زیست و مسلمان بیشتر مدافع رشد اقتصادی هستند.
نوع مقاله: پژوهشی اصیل |
دریافت: 1401/9/14 | پذیرش: 1401/12/14 | انتشار: 1401/12/28
دریافت: 1401/9/14 | پذیرش: 1401/12/14 | انتشار: 1401/12/28
فهرست منابع
۱. احمدیان، د. و حقیقتیان، م. (۱۳۹۵). تحلیل جامعه‌شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست‌محیطی شهری مورد مطالعه (شهروندان شهر کرمانشاه). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال ۶، شماره ۱۸: ۷۶-۵۱.
۲. اینگلهارت، ر. و آبرامسون، پ. ر. (۱۳۷۸). امنیت اقتصادی و دگرگونی ارزشی. ترجمه شهناز شفیع‌خانی، نامۀ پژوهش، سال ۴، شماره۱۴ و ۱۵:۱۰۵-۵۹.
۳. اینگلهارت، ر. (۱۳۷۳). تحول فرهنگی در جامعۀ صنعتی پیشرفته. ترجمه مریم وتر. تهران: کویر.
۴. بک، ا. (۱۳۸۸). جامعۀ در مخاطرۀ جهانی. ترجمه محمدرضا مهدی‌زاده. تهران: کویر.
۵. بنی‌فاطمه، ح.؛ روستایی، ش.؛ علیزاده اقدم، م. و حسین‌نژاد، ف. (۱۳۹۲). بررسی نگرش محیط‌زیستی شهروندان شهر تبریز بر اساس پارادایم محیط‌زیستی نو. پژوهش‌های محیط‌زیست، سال ۴، شماره ۷:۱۸۶-۱۷۳.
۶. بوردیو، پ. (۱۳۸۴). شکل‌های سرمایه. در تاج‌بخش. ک. ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان. (۱۳۸۴). سرمایۀ اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه. تهران: شیرازه.
۷. جنت‌رستمی، س.؛ خلقی، م. و محمدی، ک. (۱۳۹۱). مدیریت سطح آب زیرزمینی در شرایط بحرانی. همایش ملّی جریان و آلودگی آب. بازیابی شده در ۱۰ خرداد ۱۴۰۱ https://civilica.com/doc/۱۴۸۳۵۲.
۸. جواد آملی، ع. (۱۳۹۰). اسلام و محیط‌زیست. قم: اسرا.
۹. راسخی، س.؛ شهرازی، م.؛ شیدایی، ز.؛ جعفری، م. و دهقان، ز. (۱۳۹۵). ارتباط کارایی اقتصادی و کارایی زیست‌محیطی: شواهد جدید برای کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال ۲۴. شماره ۷۸:۵۶-۳۱.
۱۰. زمانی، ز.، آزموده، م. و قاعدی، ح. (۱۳۹۳). مطالعه تطبیقی رویکرد مبتنی بر بینش اسلامی با رویکرد معاصر در مواجهه با محیط‌زیست. پژوهش‌های معماری اسلامی، سال ۱. شماره ۴: ۱۱۵-۱۰۰
۱۱. ساتن، ف. د. (۱۳۹۲). درآمدی بر جامعه‌شناسی محیط‌زیست. ترجمه صادق صالحی. تهران: سمت.
۱۲. سبحانی‌نجف‌آبادی، ز. (۱۳۹۰). رابطۀ عملکرد زیست‌محیطی و رشد اقتصادی در استان‌های کشور. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.
۱۳. سلیمان‌پورعمران، م. و نوری، ع. (۱۳۹۸). بررسی رابطۀ بین مدیریت سبز با رفتار زیست‌محیطی مدیران و معاونین مدارس استان خراسان شمالی. محیط‌زیست و توسعه فرابخشی، سال ۴. شماره ۶۵:۳۶-۲۵.
۱۴. شیری، ح. و اخرتی، س. (۱۳۹۷). بررسی رابطۀ آموزش و عملکرد محیط‌زیستی با تأکید بر وضعیت ایران. پژوهش‌های محیط‌زیست، سال ۹. شماره ۱۸: ۲۷۴-۲۶۳.
۱۵. شیری، ح. و اخرتی، س. (۱۳۹۸). شاخص‌های توسعه و رابطۀ آن با عملکرد محیط‌زیستی. پژوهش‌های محیط‌زیست، سال ۱۰. شماره ۲۰: ۷۶-۶۳.
۱۶. صالحی، ص. و امام‌قلی، ل. (الف۱۳۹۱). بررسی تأثیر سرمایۀ اجتماعی بر رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان). جامعه‌شناسی ایران، سال ۱۳. شماره ۴: ۱۱۵-۹۰.
۱۷. صالحی، ص. و امام‌قلی، ل. (ب۱۳۹۱). سرمایه فرهنگی و نگرش و رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان). مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال ۸. شماره ۲۸: ۱۲۰-۹۱.
۱۸. صالحی، ص. و کریم‌زاده، س. (۱۳۹۳). تحلیل رابطۀ بین ارزش‌های زیست‌محیطی و نگرش نوین زیست‌محیطی (مطالعه موردی: ارومیه). انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال ۱۰. شماره ۳۷، صفحه ۱۷۰-۱۵۳.
۱۹. صالحی، ص. و لطفی، ب. (۱۳۹۳). تحلیل جامعه‌شناختی تفاوت‌های جنسیتی نگرش‌های زیست‌محیطی در ایران (بر طبق داده‌های موج پنجم پیمایش ارزش‌های جهانی). جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال ۳. شماره ۱: ۱۳۷-۱۰۹.
۲۰. طالبان، م و معمارزاده، ا. (۱۳۹۸). دین‌داری و محیط‌زیست‌گرائی: تأملی تجربی بر مناقشات نظری. پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال ۸. شماره ۱۵: ۱۲۱-۸۹.
۲۱. کاستلز، م. (۱۳۸۵). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (قدرت هویت). ترجمه حسن چاوشیان. تهران: طرح نو.
۲۲. کاویانی‌راد، م. (۱۳۸۸). بوم‌شناسی سیاسی. فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ۱۲. شماره ۱۴: ۲۶-۷.
۲۳. کاویانی‌راد، م. (۱۳۸۹). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی و بحران‌های بوم‌شناختی در ایران. مطالعات راهبردی، سال ۱۳. شماره ۴۸: ۵۷-۳۳.
۲۴. کلانتری، ع.؛ کیانپور، م. و مزیدی‌شرف‌آبادی و. (۱۳۹۴). واکاوی جامعه‌شناختی احساسات شهروندان تهرانی به محیط‌زیست. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال ۴. شماره ۲: ۳۲۲-۳۰۱.
۲۵. گیدنز، آ. (۱۳۸۹). جامعه‌شناسی (با همکاری کارن بردسال). ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
۲۶. محقق‌داماد، س. م. (۱۳۹۳). الهیات محیط‌زیست. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
۲۷. ملکی، ا. و عبدالهی، ع. (۱۳۹۲). تبیین جامعه‌شناختی محیط‌گرایی ایرانیان در دو سطح خرد و کلان. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال ۲. شماره ۲: ۲۰۲-۱۷۷.
۲۸. ملکی، ا. و علی‌پور، پ. (۱۳۹۳). سنجش عوامل مؤثر بر محیط‌زیست‌گرایی زنان ایرانی. زن در توسعه و سیاست، سال ۱۲. شماره ۴: ۵۹۲-۵۷۷.
۲۹. نصر، س. ح. (۱۳۸۵). دین و نظم طبیعت. ترجمۀ انشاءاالله رحمتی. تهران: نی.
۳۰. والگر، ج. (۱۳۸۱). محیط‌زیست و منابع طبیعی. در لیتل، ر.؛ اسمیت، م. و وایت، ب. مسائل سیاست جهانی. ترجمه محمدکمال سروریان. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
31. Antle, J. M., & Heidebrink, G. (1995). Environment and development: theory and international evidence. Economic Development and Cultural Change. 43 (3), 603-25. [DOI:10.1086/452171]
32. Benthall, J. (2003). The Greening of Islam? Anthropology Today. 19 (6), 10- 12. [DOI:10.1111/j.0268-540X.2003.00230.x]
33. Blake, J. (2016). Iran's environmental challenges; Environmental sustainability in Iran: the bumpy road ahead. London Middle East Institute, University of London.
34. Brilliants, A. B., & Fernandez, M. T. (2011). Good Governance, Social Quality and Active Citizenship: Gawad Kalinga in the Philippines. International Journal of Social Quality. 1 (2), 19-30. [DOI:10.3167/IJSQ.2011.010203]
35. Chambers, R. (1987). Sustainable livelihoods, environment and development: putting poor rural people first. Brighton: Institute of development studies
36. Daly, H. E. (1991). Steady State Economy. Washington D C, Island Press.
37. Dunlap, R. E., & Van Liere, K. D. (1978). The New Environmental Paradigm: A Proposed Measuring Instrument and Preliminary Results. Journal of Environmental Education. 9 (4), 10-19. [DOI:10.1080/00958964.1978.10801875]
38. Dunlap, R. E., Van Liere, K. D., Mertig, A. G. & Emmet Jones, R. (2000). Measuring Endorsement of the New Ecological Paradigm: A Revised NEP Scale. Journal of Social Issues. 56 (3), 425-442. [DOI:10.1111/0022-4537.00176]
39. Dunlap, R. E., York R. (2008). The Globalization of Environmental Concern and The Limits of the Post materialist Values Explanation: Evidence from Four Multinational Surveys. The Sociological Quarterly. 49 (3), 529-563 [DOI:10.1111/j.1533-8525.2008.00127.x]
40. Esty, D. C., Levy, M. A., Srebotnjak, T., Sherbinin, A., Kim, C. H., and Anderson, B. (2006). Pilot 2006 Environmental Performance Index. New Haven: Yale Center for Environmental Law & Policy.
41. Fishbein, M. A., & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention, and behavior: An introduction to theory and research. Reading, MA: Addison-Wesley.
42. Forsyth, T., Leach, M., & Scoones, I. (1998). Poverty and Environment: Priorities for Research and Policy: An Overview Study. Prepared for the United Nations Development Programme and European Commission, Institute of Development Studies, Brighton, UK.
43. Frey, R. S., & Al-Rumi, A. (1999). Political Democracy and the Physical Quality of Life: The Cross-National Evidences. Social Indicators Research. 47 (1), 73-97. [DOI:10.1023/A:1006967124534]
44. Georgescu, R. N. (1971). The Entropy Law and the Economic Process. Cambridge, Harvard University Press.
45. Grafton, R., Q. & Knowles, S. (2004). Social Capital and National Environmental Performance: A Cross-Sectional Analysis. The Journal of Environment & Development. 13 (4), 336-370 [DOI:10.1177/1070496504271417]
46. Inglehart, R. (1995). Public Support for Environmental Protection: Objective Problems and Subjective Values in 43 Societies. Political Science and Politics. 28 (1), 57-72 [DOI:10.2307/420583]
47. Johnson, C.Y., Bowker, J. M. and Cordell, H. K. (2004). Ethnic variation in environmental belief and behavior. An examination of the new ecological paradigm in social psychological context. Environment and behavior. 36 (2), 157-186. [DOI:10.1177/0013916503251478]
48. Lima, M. L., & Castro, P. (2005). Cultural theory meets the community: Worldviews and local issues. Journal of Environmental Psychology. 25 (1), 23-35. [DOI:10.1016/j.jenvp.2004.11.004]
49. Mellor, M. (1992). Breaking the Boundaries: Towards a Feminist Green Socialism. London: Virago Press.
50. Milfont, T. L., & Duckitt, J. (2010). The Environmental Attitudes Inventory: A Valid and Reliable Measure to Assess the Structure of Environmental Attitudes. Journal of Environmental Psychology. 30 (1), 80-94. [DOI:10.1016/j.jenvp.2009.09.001]
51. Pretty, J., & Ward, H. (2001). Social Capital and the Environment. World Development. 29 (2), 209-227. [DOI:10.1016/S0305-750X(00)00098-X]
52. Putnam, R. (1996). The strange disappearance of civic America. Policy. 12 (1), 3-15.
53. Selden, T.M., & Song, D.S. (1994). Environmental Quality and Development: Is There a Kuznets Curve for Air Pollution Emissions? Journal of Environmental Economics and Management, 27 (2), 147-162. [DOI:10.1006/jeem.1994.1031]
54. Van Liere, k. D., & Dunlap, R. E. (1980). Social bases of environmental concern: a review of hypotheses, explanations and empirical evidence. Public Opinion Quarterly. 44 (2), 181-97. [DOI:10.1086/268583]
55. Wendling, Z. A., Emerson, J. W., de Sherbinin, A., Esty, D. C., et al. (2020). 2020 Environmental Performance Index. New Haven, CT: Yale Center for Environmental Law & Policy
56. White, L. (1967). The Historical Roots of Our Ecologic Crisis. Science. 155 (3767). 1203-1207 [DOI:10.1126/science.155.3767.1203]
57. Wvs. (2020, 10 January). WVS-7 Master Questionnaire 2017-2020. https://www.worldvaluessurvey.org/WVSDocumentationWV7.jsp.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
