موضوع مسئله اجتماعی در جامعه ایران، که در مرحله گذار و درحال توسعه است، موضوعی پیچیده و چندبعدی است و شناخت آن به هم­فکری و کاوش عمیق فکری و علمی نیاز دارد. نتایج پیمایش ملی ارزش­ها و نگرش­های ایرانی نشان می­دهد که ایرانیان اعتیاد را، پس­از بیکاری و گرانی، در رده سوم مسائل جامعه ایران قرار داده­اند. به­دلیل اینکه اعتیاد در جامعه ایران مسئله اجتماعی است، فراتحلیل حاضر با هدف شناسایی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر سوء­مصرف مواد در تحقیقات انجام­شده صورت گرفته است. روش تحقیق مقاله حاضر فراتحلیل است. جامعه آماری تحقیق، کلیه مقالات با موضوع سوء­مصرف مواد است که در سه مجله مسائل اجتماعی ایران، رفاه اجتماعی و اعتیادپژوهی از سال ۱۳۸۰ تا پایان سال ۱۳۹۲ چاپ شده­اند. نتایج نشان داد که بیشترین تحقیقات با روش توصیفی­ـ­تحلیلی، اسنادی و تحلیل ثانویه انجام‌شده است. رویکرد رفتار انحرافی (کنترل اجتماعی، پیوند افتراقی و خرده‌فرهنگ بزهکار) از رویکردهای نظری غالب در تبیین سوءمصرف در تحقیقات مروری است. نتایج اندازه اثر نشان داد که متغیرهای دوستان معتاد (با اندازه اثر ۳۳/۰) و پیوستگی به خانواده (با اندازه اثر ۲۷/۰-) بیشترین تأثیر را بر سوء­مصرف مواد در تحقیقات مرورشده داشته­اند.