شمارۀ جدید فصلنامه (زمستان 1403) منتشر شد
دستورالعمل اخلاقی
| تاریخ ارسال: 1398/6/26 |
"این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیتۀ اخلاق در انتشار (COPE) می‌باشد و از آیین‌نامۀ اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می‌نماید".
افراد فعال در نشریه (مدیر مسئول، سردبیر، اعضای هیئت تحریریه، مدیر داخلی، ویراستار و ناشر) و نویسندگان، ضوابط و منشور اخلاقی نشریه را مطابق با دستورالعمل بین‌المللی کمیتۀ اخلاق نشر (کوپ) (COPE = Committee on Publication Ethics) به شرح زیر پذیرفته و متعهد به رعایت آن می‌باشند. کوپ، انجمنی برای بحث و تبادل‌نظر بین سردبیران، داوران مجلات معتبر علمی و صاحب‌نظران این حوزه است. این کمیته فعالیت خود را از سال ۱۹۹۷ با گروه کوچکی از سردبیران مجلات پزشکی در انگلیس آغاز کرد و اکنون حدود ۹۰۰۰ عضو از سراسر دنیا در تمام رشته‌ها دارد و عضویت برای سردبیران مجلات و سایر افراد علاقه‌مند امکان‌پذیر است. بسیاری از ناشران بزرگ دنیا عضو کوپ هستند، ازجمله Elsevier, Wiley–Blackwell, Springer, Taylor & Francis, Palgrave Macmillan و Wolters Kluwer.
کوپ، دستورالعمل‌ها و پیشنهادهایی را برای سردبیران و ناشران و داوران مجلات تهیه کرده است که هنگام برخورد با انواع سوءرفتارهای پژوهشی می‌توانند از آن کمک بگیرند و طبق آن رفتار کنند. این دستورالعمل‌ها از طریق لینک‌های زیر قابل مشاهده است:
دستورالعمل بین‌المللی کمیته اخلاق نشر (COPE) (فلوچارت‌ها، فارسی)
https://publicationethics.org/guidance/Guidelines
https://publicationethics.org/guidance/Flowcharts
ازجمله موضوعات مورد تمرکز در دستورالعمل‌های کمیتۀ کوپ، موارد زیر است:
۱- تصمیم‌گیری‌های نشر و چاپ: قوانین کپی‌رایت توسط نشریه رعایت شده و حق افراد در هنگام انتشار محفوظ می‌باشد.
۲- تصمیم‌گیری منصفانه دربارۀ مقالات: تصمیم‌گیری دربارۀ مقالات در هر مرحله‌ای بدون توجه به نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، باورهای مذهبی، قومی، شهروندی و یا فلسفۀ سیاسی نویسندگان انجام می‌شود.
۳- محرمانه‌بودن اطلاعات: اطلاعات شخصی نویسندگان مقالات برای تمامی افرادی که به آن دسترسی دارند مانند سردبیر، اعضای هیئت تحریریه و مدیر داخلی و اجرایی نشریه و سایر عوامل فعال (غیر از نویسندۀ مربوطه) مانند داوران، مشاوران، ویراستار و ناشر کاملاً محرمانه تلقی شده و از آن محافظت می‌شود.
۴- رعایت منافع اشخاص: استفاده از نتایج سایر تحقیقات و مطالب آثار دیگران باید با ارجاع‌دهی دقیق و در صورت لزوم، با اجازه از صاحبان اثر انجام شود.
مسئولیت اخلاقی سردبیر و هیئت تحریریه
۱- سردبیر و تحریریه در رَد یا قبول هر مقاله بر اساس معیارها و ضوابط مجله اختیار تام داشته و کیفیت کلی مقالات منتشرشده برعهدۀ آن‌هاست.
۲- سردبیر و تحریریه به‌منظور بالابردن کیفیت مقالات، راهبردها و برنامه‌هایی را پیشنهاد داده و اجرا کنند.
۳- سردبیر باید راهنمایی‌های لازم درخصوص انتظارات از نویسندگان را در اختیار آنها بگذارد. این دستورالعمل‌ها باید به‌طور منظم به‌روز و در صورت امکان به این ضوابط ارجاع شود.
۴- تصمیمات نهایی نباید بدون ادلۀ محکم لغو شود و جنسیت، ملیت، قومیت، نژاد و مذهب نویسندگان تصمیم سردبیری را تحت‌الشعاع قرار دهد.
۵- ناشناس‌بودن هویت داوران و نویسندگان تا زمانی که تصمیمی در مورد مقاله اتخاذ نشده است، باید حفظ شود.
۶- سردبیر متعهد است حتی درصورت عدم پذیرش مقاله توسط داوران، نتیجۀ ارزیابی آنها را برای نویسنده ارسال نماید.
مسؤلیت اخلاقی داوران
۱- کمک به تصمیم‌گیری هیئت تحریریه مجله در بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات
۲- سرعت عمل در ارزیابی مقالات ارجاع‌شده به آنها
۳- محرمانه‌بودن اطلاعات مقالات ارجاع‌شده از سوی نشریه
۴- داوری با ارائۀ مستندات و استدلال‌های علمی و شفاف
۵- توجه به منابع استفاده‌شده در مقاله
۶- رعایت بی‌طرفی و داوری‌نکردن مقالات با مقاصد شخصی
مسئولیت اخلاقی نویسندگان
۱- ارائۀ مقالات به صورت علمی و منسجم، مطابق با استاندارد نشریه
۲- ارائۀ داده‌های خام مورد استفاده در مقاله در صورت نیاز
۳- اصالت مقاله ارائه‌شده
۴- عدم ارائۀ مقالهای که در نشریۀ دیگری پذیرش شده یا در حال ارزیابی است.
۵- ذکر ارجاع‌دهی مناسب در متن مقاله و منابع
۶- ذکر پشتیبان‌های مالی در موارد لازم
۷- پرهیز از ذکر نام افرادی که در تولید مقاله نقش نداشته‌اند به عنوان نویسنده.
نویسندگی و سهم نویسندگی
نویسندۀ مسئول
رابط اصلی مجله با نویسندگان مقاله، نویسندۀ مسئول است. در واقع، نویسندۀ مسئول، مسئولیت اصلی ارتباط با مجله و هیئت تحریریه را در طول فرایند ارسال، داوری و انتشار مقاله برعهده دارد. علاوه‌براین، نویسندۀ مسئول، مسئول تضمین تمامی الزامات مجله ازجمله ارسال فایل‌های اصلی و بدون نام مقاله، دریافت و انتقال نظر دفتر مجله به نویسندگان، رعایت اخلاق نشر، بیانیۀ تضاد منافع و حتی سئوالات یا انتقادات پس از انتشار مقاله است.
سهم نویسندگی
مجلۀ مسائل اجتماعی ایران از دستورالعمل‌های کمیتۀ بین‌المللی ویراستاران مجلات پزشکی (International Committee of Medical Journal Editors= ICMJE) برای تعیین واجد شرایط بودن برای تألیف یک مقاله پیروی می‌کند. طبق این دستورالعمل، برای داشتن حق نویسندگی بایستی معیارهای زیر رعایت شود:
- جمع‌آوری، تحلیل یا تفسیر داده‌ها برای کار
- تهیۀ متن پیش‌نویس مقاله یا بازنگری انتقادی آن برای ارائۀ یک محتوای فکری مهم
- ارائۀ تأییدیه برای انتشار محتوای مقاله
- موافقت با پذیرش مسئولیت در مورد تمام جنبه‌های مقاله و تضمین بررسی و پاسخ به تمام سئوالات مربوط به صحّت یا یکپارچگی هر بخشی از کار
مشارکت‌کنندگانی که این معیارها را برآورده نمی‌کنند، اما با این وجود سهم مهمی در نسخۀ نهایی مقاله داشته‌اند، باید در بخش "قدردانی و سپاسگزاری" به اسامی آنها اشاره شود.
بنابراین، افرادی که نقشی در تدوین و انتشار مقاله داشتند، می‌توانند به عنوان نویسنده تلقی شوند. ازجمله این نقش‌ها می‌توان به مدیریت تحقیق، مفهوم‌سازی، روش‌شناسی، اجرای بخش میدانی و جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل داده‌ها، تفسیر داده‌ها، نگارش و ویرایش علمی متن مقاله اشاره کرد.
سوءرفتارهای پژوهشی احتمالی
جعل داده و داده‌سازی
جعل و داده‌سازی به این معناست که محقق واقعاً مطالعه را انجام نداده، بلکه داده‌ها یا نتایج و اطلاعات ساختگی را ثبت یا گزارش کرده است. جعل داده‌ها به این معنی است که محقق آزمایش را انجام داده، اما داده‌ها یا یافته‌های تحقیق را دستکاری کرده، تغییر داده و یا حذف کرده است.
انتشار تکراری
انتشار تکراری زمانی اتفاق می‌افتد که دو یا چند مقاله، بدون ارجاع کامل متقاطع، اساساً فرضیه‌ها، داده‌ها، نکات بحث و نتیجه‌گیری یکسانی را به اشتراک بگذارند.
تقلب و دستکاری در استناد
استنادهای بیش از حد در یک مقالۀ ارسال‌شده که به محتوای علمی مقاله کمک نمی‌کند و صرفاً برای افزایش استناد به کار یک نویسنده یا مقالات منتشرشده در یک مجلۀ خاص گنجانده شده است، تقلب و دستکاری در استناد نامیده می‌شود. این نوعی سوءرفتار علمی است، زیرا اهمیت کار و مقالهای که در آن ظاهر می‌شود به اشتباه نشان می‌دهد.
ارسال همزمان
ارسال همزمان زمانی اتفاق می‌افتد که یک نسخۀ خطی (یا بخش‌های قابل‌توجهی از یک دست‌نوشته) به مجله‌ای ارسال می‌شود که قبلاً توسط مجلۀ دیگری در حال بررسی است.
انتشار اضافی
انتشارات زائد شامل تقسیم نامناسب نتایج مطالعه به چندین مقاله است که اغلب در نتیجۀ تمایل به تکمیل رزومه است.
مشارکت یا انتساب نامناسب نویسنده
همۀ نویسندگان فهرست‌شده باید سهم علمی قابل‌توجهی در مقاله داشته باشند و همۀ ادعاهای آن را تأیید کرده باشند.
سرقت ادبی
سرقت ادبی عبارت است از استفادۀ عمدی از ایده‌های دیگران یا سایر مطالب اصلی به‌گونه‌ای‌که گویی از خود شخص است. کپی‌کردن حتی یک جمله از مقالۀ شخص دیگر یا حتی یکی از خود شما که قبلاً منتشر شده است، بدون استناد مناسب توسط این نشریه به عنوان سرقت علمی تلقی می‌شود. بنابراین، سرقت ادبی نقض جدی اخلاق انتشار است و تمام مقالات تحت بررسی یا منتشرشده با استفاده از نرم‌افزار پیشگیری از سرقت ادبی (سمیمنور، همتاجو) بررسی می‌شوند. از نویسندگان انتظار می‌رود قبل از ارسال، مقاله خود را از نظر سرقت ادبی بررسی کنند.
اگر سرقت ادبی در حین داوری تشخیص داده شود، مقاله رَد خواهد شد. درصورت شناسایی سرقت ادبی پس از انتشار، نشریه این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که درصورت لزوم، مقاله را اصلاح یا بازپس‌گیری کند. نشریه این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که در مورد سرقت ادبی که قبل یا بعد از انتشار آشکار شده است، مؤسسات نویسندگان را مطلع کند.
افراد فعال در نشریه (مدیر مسئول، سردبیر، اعضای هیئت تحریریه، مدیر داخلی، ویراستار و ناشر) و نویسندگان، ضوابط و منشور اخلاقی نشریه را مطابق با دستورالعمل بین‌المللی کمیتۀ اخلاق نشر (کوپ) (COPE = Committee on Publication Ethics) به شرح زیر پذیرفته و متعهد به رعایت آن می‌باشند. کوپ، انجمنی برای بحث و تبادل‌نظر بین سردبیران، داوران مجلات معتبر علمی و صاحب‌نظران این حوزه است. این کمیته فعالیت خود را از سال ۱۹۹۷ با گروه کوچکی از سردبیران مجلات پزشکی در انگلیس آغاز کرد و اکنون حدود ۹۰۰۰ عضو از سراسر دنیا در تمام رشته‌ها دارد و عضویت برای سردبیران مجلات و سایر افراد علاقه‌مند امکان‌پذیر است. بسیاری از ناشران بزرگ دنیا عضو کوپ هستند، ازجمله Elsevier, Wiley–Blackwell, Springer, Taylor & Francis, Palgrave Macmillan و Wolters Kluwer.
کوپ، دستورالعمل‌ها و پیشنهادهایی را برای سردبیران و ناشران و داوران مجلات تهیه کرده است که هنگام برخورد با انواع سوءرفتارهای پژوهشی می‌توانند از آن کمک بگیرند و طبق آن رفتار کنند. این دستورالعمل‌ها از طریق لینک‌های زیر قابل مشاهده است:
دستورالعمل بین‌المللی کمیته اخلاق نشر (COPE) (فلوچارت‌ها، فارسی)
https://publicationethics.org/guidance/Guidelines
https://publicationethics.org/guidance/Flowcharts
ازجمله موضوعات مورد تمرکز در دستورالعمل‌های کمیتۀ کوپ، موارد زیر است:
۱- تصمیم‌گیری‌های نشر و چاپ: قوانین کپی‌رایت توسط نشریه رعایت شده و حق افراد در هنگام انتشار محفوظ می‌باشد.
۲- تصمیم‌گیری منصفانه دربارۀ مقالات: تصمیم‌گیری دربارۀ مقالات در هر مرحله‌ای بدون توجه به نژاد، جنسیت، گرایش جنسی، باورهای مذهبی، قومی، شهروندی و یا فلسفۀ سیاسی نویسندگان انجام می‌شود.
۳- محرمانه‌بودن اطلاعات: اطلاعات شخصی نویسندگان مقالات برای تمامی افرادی که به آن دسترسی دارند مانند سردبیر، اعضای هیئت تحریریه و مدیر داخلی و اجرایی نشریه و سایر عوامل فعال (غیر از نویسندۀ مربوطه) مانند داوران، مشاوران، ویراستار و ناشر کاملاً محرمانه تلقی شده و از آن محافظت می‌شود.
۴- رعایت منافع اشخاص: استفاده از نتایج سایر تحقیقات و مطالب آثار دیگران باید با ارجاع‌دهی دقیق و در صورت لزوم، با اجازه از صاحبان اثر انجام شود.
مسئولیت اخلاقی سردبیر و هیئت تحریریه
۱- سردبیر و تحریریه در رَد یا قبول هر مقاله بر اساس معیارها و ضوابط مجله اختیار تام داشته و کیفیت کلی مقالات منتشرشده برعهدۀ آن‌هاست.
۲- سردبیر و تحریریه به‌منظور بالابردن کیفیت مقالات، راهبردها و برنامه‌هایی را پیشنهاد داده و اجرا کنند.
۳- سردبیر باید راهنمایی‌های لازم درخصوص انتظارات از نویسندگان را در اختیار آنها بگذارد. این دستورالعمل‌ها باید به‌طور منظم به‌روز و در صورت امکان به این ضوابط ارجاع شود.
۴- تصمیمات نهایی نباید بدون ادلۀ محکم لغو شود و جنسیت، ملیت، قومیت، نژاد و مذهب نویسندگان تصمیم سردبیری را تحت‌الشعاع قرار دهد.
۵- ناشناس‌بودن هویت داوران و نویسندگان تا زمانی که تصمیمی در مورد مقاله اتخاذ نشده است، باید حفظ شود.
۶- سردبیر متعهد است حتی درصورت عدم پذیرش مقاله توسط داوران، نتیجۀ ارزیابی آنها را برای نویسنده ارسال نماید.
مسؤلیت اخلاقی داوران
۱- کمک به تصمیم‌گیری هیئت تحریریه مجله در بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات
۲- سرعت عمل در ارزیابی مقالات ارجاع‌شده به آنها
۳- محرمانه‌بودن اطلاعات مقالات ارجاع‌شده از سوی نشریه
۴- داوری با ارائۀ مستندات و استدلال‌های علمی و شفاف
۵- توجه به منابع استفاده‌شده در مقاله
۶- رعایت بی‌طرفی و داوری‌نکردن مقالات با مقاصد شخصی
مسئولیت اخلاقی نویسندگان
۱- ارائۀ مقالات به صورت علمی و منسجم، مطابق با استاندارد نشریه
۲- ارائۀ داده‌های خام مورد استفاده در مقاله در صورت نیاز
۳- اصالت مقاله ارائه‌شده
۴- عدم ارائۀ مقالهای که در نشریۀ دیگری پذیرش شده یا در حال ارزیابی است.
۵- ذکر ارجاع‌دهی مناسب در متن مقاله و منابع
۶- ذکر پشتیبان‌های مالی در موارد لازم
۷- پرهیز از ذکر نام افرادی که در تولید مقاله نقش نداشته‌اند به عنوان نویسنده.
نویسندگی و سهم نویسندگی
نویسندۀ مسئول
رابط اصلی مجله با نویسندگان مقاله، نویسندۀ مسئول است. در واقع، نویسندۀ مسئول، مسئولیت اصلی ارتباط با مجله و هیئت تحریریه را در طول فرایند ارسال، داوری و انتشار مقاله برعهده دارد. علاوه‌براین، نویسندۀ مسئول، مسئول تضمین تمامی الزامات مجله ازجمله ارسال فایل‌های اصلی و بدون نام مقاله، دریافت و انتقال نظر دفتر مجله به نویسندگان، رعایت اخلاق نشر، بیانیۀ تضاد منافع و حتی سئوالات یا انتقادات پس از انتشار مقاله است.
سهم نویسندگی
مجلۀ مسائل اجتماعی ایران از دستورالعمل‌های کمیتۀ بین‌المللی ویراستاران مجلات پزشکی (International Committee of Medical Journal Editors= ICMJE) برای تعیین واجد شرایط بودن برای تألیف یک مقاله پیروی می‌کند. طبق این دستورالعمل، برای داشتن حق نویسندگی بایستی معیارهای زیر رعایت شود:
- جمع‌آوری، تحلیل یا تفسیر داده‌ها برای کار
- تهیۀ متن پیش‌نویس مقاله یا بازنگری انتقادی آن برای ارائۀ یک محتوای فکری مهم
- ارائۀ تأییدیه برای انتشار محتوای مقاله
- موافقت با پذیرش مسئولیت در مورد تمام جنبه‌های مقاله و تضمین بررسی و پاسخ به تمام سئوالات مربوط به صحّت یا یکپارچگی هر بخشی از کار
مشارکت‌کنندگانی که این معیارها را برآورده نمی‌کنند، اما با این وجود سهم مهمی در نسخۀ نهایی مقاله داشته‌اند، باید در بخش "قدردانی و سپاسگزاری" به اسامی آنها اشاره شود.
بنابراین، افرادی که نقشی در تدوین و انتشار مقاله داشتند، می‌توانند به عنوان نویسنده تلقی شوند. ازجمله این نقش‌ها می‌توان به مدیریت تحقیق، مفهوم‌سازی، روش‌شناسی، اجرای بخش میدانی و جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل داده‌ها، تفسیر داده‌ها، نگارش و ویرایش علمی متن مقاله اشاره کرد.
سوءرفتارهای پژوهشی احتمالی
جعل داده و داده‌سازی
جعل و داده‌سازی به این معناست که محقق واقعاً مطالعه را انجام نداده، بلکه داده‌ها یا نتایج و اطلاعات ساختگی را ثبت یا گزارش کرده است. جعل داده‌ها به این معنی است که محقق آزمایش را انجام داده، اما داده‌ها یا یافته‌های تحقیق را دستکاری کرده، تغییر داده و یا حذف کرده است.
انتشار تکراری
انتشار تکراری زمانی اتفاق می‌افتد که دو یا چند مقاله، بدون ارجاع کامل متقاطع، اساساً فرضیه‌ها، داده‌ها، نکات بحث و نتیجه‌گیری یکسانی را به اشتراک بگذارند.
تقلب و دستکاری در استناد
استنادهای بیش از حد در یک مقالۀ ارسال‌شده که به محتوای علمی مقاله کمک نمی‌کند و صرفاً برای افزایش استناد به کار یک نویسنده یا مقالات منتشرشده در یک مجلۀ خاص گنجانده شده است، تقلب و دستکاری در استناد نامیده می‌شود. این نوعی سوءرفتار علمی است، زیرا اهمیت کار و مقالهای که در آن ظاهر می‌شود به اشتباه نشان می‌دهد.
ارسال همزمان
ارسال همزمان زمانی اتفاق می‌افتد که یک نسخۀ خطی (یا بخش‌های قابل‌توجهی از یک دست‌نوشته) به مجله‌ای ارسال می‌شود که قبلاً توسط مجلۀ دیگری در حال بررسی است.
انتشار اضافی
انتشارات زائد شامل تقسیم نامناسب نتایج مطالعه به چندین مقاله است که اغلب در نتیجۀ تمایل به تکمیل رزومه است.
مشارکت یا انتساب نامناسب نویسنده
همۀ نویسندگان فهرست‌شده باید سهم علمی قابل‌توجهی در مقاله داشته باشند و همۀ ادعاهای آن را تأیید کرده باشند.
سرقت ادبی
سرقت ادبی عبارت است از استفادۀ عمدی از ایده‌های دیگران یا سایر مطالب اصلی به‌گونه‌ای‌که گویی از خود شخص است. کپی‌کردن حتی یک جمله از مقالۀ شخص دیگر یا حتی یکی از خود شما که قبلاً منتشر شده است، بدون استناد مناسب توسط این نشریه به عنوان سرقت علمی تلقی می‌شود. بنابراین، سرقت ادبی نقض جدی اخلاق انتشار است و تمام مقالات تحت بررسی یا منتشرشده با استفاده از نرم‌افزار پیشگیری از سرقت ادبی (سمیمنور، همتاجو) بررسی می‌شوند. از نویسندگان انتظار می‌رود قبل از ارسال، مقاله خود را از نظر سرقت ادبی بررسی کنند.
اگر سرقت ادبی در حین داوری تشخیص داده شود، مقاله رَد خواهد شد. درصورت شناسایی سرقت ادبی پس از انتشار، نشریه این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که درصورت لزوم، مقاله را اصلاح یا بازپس‌گیری کند. نشریه این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که در مورد سرقت ادبی که قبل یا بعد از انتشار آشکار شده است، مؤسسات نویسندگان را مطلع کند.
دفعات مشاهده: 2422 بار | دفعات چاپ: 387 بار | دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر
