دوره 11، شماره 1 - ( 1-1399 )
جلد 11 شماره 1 صفحات 34-7 |
برگشت به فهرست نسخه ها
پریسا بخشی1 
، امیر اکبری قمصری* 2، نوین تولایی3
، امیر اکبری قمصری* 2، نوین تولایی3
1- دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی، دانشگاه شهید بهشتی
2- استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی ، a-akbari@sbu.ac.ir
3- دانشیار گروه شهرسازی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران
2- استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی ، a-akbari@sbu.ac.ir
3- دانشیار گروه شهرسازی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه مازندران
چکیده: (1942 مشاهده)
روابط همسایگی ازجمله روابط اجتماعی محسوب می‌شود که فرصت کنش‌های متقابل بین افراد در شهرهای بزرگ را فراهم می‌کند. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی این روابط کمرنگ و به‌نوعی دچار نقصان شده است. در این تحقیق، ابتدا روابط همسایگی و نحوۀ سنجش آن مشخص شده و سپس فرض پایین‌بودن روابط همسایگی سنجیده شده است. سپس با استفاده از دیدگاه‌ها و نظریات موجود عواملی که موجب نقصان این روابط شده‌اند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در بخش نظری، سه دیدگاه جبرگرایان، ترکیب‌گرایان و خرده‌فرهنگی دربارۀ عوامل مؤثر بر روابط همسایگی مطرح شده است. در ادامه ارتباط روابط همسایگی با دو مؤلفۀ سرمایۀ اجتماعی، شامل اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی و نیز ارتباط روابط همسایگی براساس وجود و استفاده از فضاهای عمومی بررسی شد. تحقیق میدانی در ۹ محلۀ منتخب از سه منطقۀ بالا، متوسط و پایین تهران به روش پیمایش و با تکمیل 270 پرسش‌نامه صورت گرفته است. یافته‌ها نشان داد که زنان به‌طور معنی‌داری نسبت به مردان، و متأهلان نسبت به مجردان، روابط همسایگی قوی‌تری داشتند. همچنین متغیرهای سن، مدت سکونت در منزل، نوع مالکیت شخصی یا سازمانی، میزان رضایت از همسایه، مشارکت اجتماعی، اعتماد بین شخصی، باورها درمورد همسایه‌ها، تعلق مکانی و استفاده از فضاهای عمومی بر روابط همسایگی تأثیر مثبت دارند. درمقابل، متغیرهای شاغل‌بودن، عضویت در گروه‌های ثانویه، تراکم جمعیت و میزان واحدهای همسایگی، جابه‌جایی محل سکونت، عقلانی‌شدن و تقسیم کار پیچیده دارای رابطۀ منفی با روابط همسایگی هستند. درنتیجه، با شناخت میزان تأثیر این عوامل می‌توان راه را برای ممانعت از کاهش روابط رودرروی مردم محلات که در شبکۀ اجتماعی مجاور خارج از محیط خانه قرار می‌گیرند گشود، و روابط همسایگی را به دارایی اجتماعی محلات تبدیل کرد. مشارکت اجتماعی به‌عنوان فرایند سازمان‌یافته‌ای که افراد جامعه به‌صورت آگاهانه و جمعی با درنظرداشتن اهداف معین در آن شرکت کرده و به سهیم‌شدن در منابع قدرت منجر می‌شود، بیش از همۀ عوامل در دوام روابط همسایگی مؤثر است.
نوع مقاله: پژوهشی اصیل |
دریافت: 1399/6/23 | پذیرش: 1399/1/10 | انتشار: 1399/6/26
دریافت: 1399/6/23 | پذیرش: 1399/1/10 | انتشار: 1399/6/26
فهرست منابع
1. ازکیا، مصطفی و غلامرضا غفاری (۱۳۸۰) «بررسی رابطۀ بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی شهر کاشان»، مجلۀ نامۀ علوم اجتماعی، دورۀ نهم، شمارۀ 17: 3-31.
2. باستانی، سوسن (1369) «بررسي روابط همسايگي آپارتمان‌نشينان شهر تهران»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
3. باستانی، سوسن (1387) «بررسی سرمایۀ اجتماعی شبکه در 10 محلۀ تهران: بررسی جایگاه جوامع محلی در شبکه‌های اجتماعی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ دوم، شمارۀ 4: 55-74.
4. توسلی، غلام‌عباس و مرضیه موسوی (۱۳۸۴) «مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک جدید با تأکید بر نظریه‌های سرمایۀ اجتماعی»، مجلۀ نامۀ علوم اجتماعی، دورۀ یازدهم، شمارۀ 26: 1-32.
5. تولایی، نوین و مریم شریفیان ثانی (1382) «سرمایۀ اجتماعی و رفاه اجتماعات محلی»، سمپوزیوم سرمایۀ اجتماعی و رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران.
6. خاکپور، برات علی و عیسی پیری (1384) «آسیب‌شناسی اجتماعی شهر و نقش سرمایه‌های اجتماعی و کالبدی شهروندان در کاهش آن (دیدگاهی جغرافیایی)»، مجلۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دورۀ دوم، شمارۀ 2: 13-30.
7. خطیبی، اعظم (1396) «تبیین جامعه‌شناختی تعاملات همسایگی و تأثیر آن بر احساس نشاط اجتماعی شهروندان در شهر همدان»، فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دورۀ هفتم، شمارۀ 22: 107-134.
8. درانی، کمال و زهرا رشیدی (۱۳۸۷) «بررسی تعاریف، مفاهیم و چگونگی ایجاد سرمایۀ اجتماعی (با تأکید بر اعتماد اجتماعی)» ماهنامۀ مهندسی فرهنگی، شمارۀ 17-18: 8-19.
9. رازقی، نادر، محمود شارع‌پور و حسن ابراهیمی گتابی (1395) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان روابط همسایگی مطالعۀ موردی شهروندان ساکن شهر بابل»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ هفدهم، شمارۀ 3: 49-77.
10. رستگار خالد، امير، سميه آران دشتي آراني و زهرا صادقي آراني (1392) «بررسي سرمايۀ اجتماعي همسايگي و پيامدهاي اصلي مرتبط با آن»، مطالعات توسعۀ اجتماعي ـ فرهنگي، دورۀ یکم، شمارۀ 4: 177-215.
11. رفیع‌پور، فرامرز (1378) آنومی یا آشفتگی اجتماعی، تهران: انتشارات سروش.
12. صدیق سروستانی، رحمت‌اله و نوروز نیمروزی (1389) «بررسي ارتباط بين مشاركت در روابط همسايگي و احساس امنيت در محلات شهر مشهد»، دانش انتظامی، دورۀ دوازدهم، شمارۀ 2: 185-220.
13. عارفی، مهیار (1380) «به‌سوی رویکرد دارایی مبنا برای توسعۀ اجتماع محلی»، ترجمۀ نوین تولایی، هنرهای زیبا، شمارۀ 10: 22-33.
14. کامران، فریدون، سیداحمد حسینی و خدیجه ذبیحی‌نیا (1388) «بررسی مشکلات فرهنگی- اجتماعی زندگی آپارتمانی شهر جدید پردیس»، فصلنامۀ پژوهش اجتماعی، دورۀ دوم، شمارۀ 5: 21-40.
15. معیدفر، سعید و پرویز جهانگیری (۱۳۸۸) «اعتماد اجتماعی تعمیم‌یافته و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن: مطالعۀ موردی شهر ارومیه» دانشنامه علوم اجتماعی، دورۀ یکم، شمارۀ 1: 47-67.
16. موسوی، سیدیعقوب (1387) «تبیین نظری و جامعه‌شناختی جرائم شهری»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارۀ 144-143: 84-95.
17. یوسفی، علی، محسن نوغانی و مهلا حجازی (1388) «انسجام در شبکه‌های همسایگی شهر مشهد»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ دهم، شمارۀ 25: 138-161.
18. Abrams, P., Bulmer M. (1998), Neighbours: The Work of Philip Abrams. New York: Cambridge University Press.
19. Arefi, M. (2004), "Neighborhood Jump-starting: Los Angeles Neighborhood Initiative", Cityscape, 7(1): 5-22.
20. Berg-Warman, A., Brodsky, J. (2006), "The Supportive Community", Journal of Aging & Social Policy, 18: 69-83. [DOI:10.1300/J031v18n02_05]
21. Beumer, C. (2010), "Social Cohesion in a Sustainable Urban Neighbourhood". Theory Working Paper, 2nd Sustainable Urban Neighbourhoods Colloquium. Available at:
22. http://www.icis.unimaas.info/wpcontent/uploads/2010/07/Beumer-2010-Social-cohesion-pdf
23. Bjornstrom, S. (2011), "The Neighborhood Context of Relative Position, Trust, and Self-rated Health". Social Science & Medicine, 73: 42-49. [DOI:10.1016/j.socscimed.2011.05.014]
24. Bullen P., Onyx, J. (1999), Social Capital: Family Support Services and Neighbourhood and Community Centers in NSW. Sydney: University of Technology Management Alternatives.
25. Driskell, R. B., Lyon, L. (2002), "Are Virtual Communities True Communities? Examining the Environments and Elements of Community", City & Community, 1(4): 373-390. [DOI:10.1111/1540-6040.00031]
26. Fukuyama, F. (1996), Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity. New York: Free Press.
27. Gardner, J. (2011), "Natural Neighborhood Networks: Important Social Networks in the Lives of Older Adults Aging in Place", Journal of Aging Studies, 25: 263-271. [DOI:10.1016/j.jaging.2011.03.007]
28. Giddens, A. (1990), Sociology. New York: Polity Press.
29. Greenfield, E. A., & Reyes, L. (2014), "Continuity and Change in Relationships with Neighbors: Implications for Psychological Well-being in Middle and Later life", Journals of Gerontology, Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 70(4): 607-618. [DOI:10.1093/geronb/gbu084]
30. Greenfield, E. A., Scharlach, A. S., Lehning, A. J., & Davitt, J. (2012), "A Conceptual Framework for Examining the Promise of the NORC Program and Village Models to Promote Aging in Place" Journal of Aging Studies, 26: 273-284 [DOI:10.1016/j.jaging.2012.01.003]
31. Pacione, M. (2005), Urban Geography: A Global Perspective, New York: Routledge.
32. Payne, S. M. (2013), Neighborhoods, Social Capital and Economic Success [Unpublished dissertation], University of Louisville.
33. Putnam, R. D. (2000), Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon & Schuster. [DOI:10.1145/358916.361990]
34. Rapoport, A. (1977), Human Aspects of Urban Form. New York: Pergamon Press.
35. Richardson, V. E., & Balaswamy, S. (2001), "Coping with Bereavement among Elderly Widowers", Journal of Death and Dying, 43(2): 129-144. [DOI:10.2190/Y2Q6-BB75-ENM7-BBYR]
36. Ruonavaara, H & Kouvo A. (2009), Neighbour Relations in Contemporary Society: A Survey of Ideas and a Blueprint for a Frame Work for Investigation. ISA Housing Assets, Housing People Conference. Department of Sociology in Glasgow.
37. Sampson, R. J. & Graif, C. (2009), "Neighborhood Social Capital as Differential Social Organization, Resident and Leadership Dimensions", Journal of American Behavioral Scientist. Harvard University, Cambridge, Massachusetts, 52 (11): 1579-1605. [DOI:10.1177/0002764209331527]
38. Temkin, K & Rohe, W. (1998), "Social Capital and Neighborhood Stability: An Empirical Investigation", Housing Policy Debate, 9 (1): 61-88. [DOI:10.1080/10511482.1998.9521286]
39. Thomése, F., Tilburg, V., & Knipscheer, C. (2003), "Continuation of Exchange with Neighbors in Later Life: The Importance of the Neighborhood Context", Personal Relationships, 10, 535-550. [DOI:10.1046/j.1475-6811.2003.00064.x]
40. Tonkiss, F. (2006), Space, the City and Social Theory: Social Relations and Urban Form. Oxford: Polity Press.
41. Walker, R.B., Hillier J.B. (2007), "Places and Health: A Qualitative Study to Explore How Older Women Living Alone Perceive the Social and Physical Dimensions of Their Neighbourhoods", Social Science & Medicine, 65(6), 1154-65. [DOI:10.1016/j.socscimed.2007.04.031]
42. Wuthnow, R. (1998), Loose Connections: Joining Together in America's Fragmented Communities. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |