دوره 11، شماره 1 - ( 1-1399 )
جلد 11 شماره 1 صفحات 201-177 |
برگشت به فهرست نسخه ها
مهناز علیزاده1 
، یوسف اباذری* 2، فرح ترکمان1 ، عبدالحسین کلانتری3
، یوسف اباذری* 2، فرح ترکمان1 ، عبدالحسین کلانتری3
1- گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2- گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. نویسنده مسئول ، yabazari@ut.ac.ir
3- گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2- گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. نویسنده مسئول ، yabazari@ut.ac.ir
3- گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
چکیده: (2354 مشاهده)
هدف از این مطالعه واکاوی برساخت ذهن معتاد و خانواده او متأثر از گفتمان های مسلط اعتیاد در دهه های پس از انقلاب 1357 است. به عبارتی، روند ساخته شدن ذهن تحت تأثیر «حقیقت» اعتیاد در گفتمان های مسلط مدنظر است. چگونگی شکل گیری احساسات و اندیشه ها در عرصه اعتیاد از طریق مطالعه ساختار زبان و تحولات آن با عنایت به شرایط اقتصادی، فرهنگی و تاریخی مطمح نظر بوده است. در این مطالعه از روش میدانی با تکنیک مشاهده، مشاهده مشارکتی و مصاحبه های عمیق با رویکردی انتقادی و تفسیرگرایانه با معتادین و خانواده هایشان بهره گرفته شده است.
نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که معتادین برساخته ای از تداوم گفتمان های مسلط در خانواده و کمپ ها هستند. بر اساس چهار قالب معرفتی مسلط بر شناخت اعتیاد و معتاد در ایران از سال 1357 تا به امروز (علی زاده، 1396) که شامل گفتمان انقلابی، گفتمان اجتماعی، گفتمان اقتصادی و گفتمان بازار شد، روند برساخته شدن ذهن معتاد و خانواده تحت تأثیر «حقیقت» اعتیاد و ابژه سازی معتاد در این قالب های گفتمانی بر اساس تجربه زیسته آنان بازنمایی شد. قابل ذکر است که در مواردی از تجربه زیسته افراد مورد مطالعه، مکانیزم های قدرتی در این چهار گفتمان به صورت ترکیبی خودنمائی کردند. همچنین ذهن معتاد و خانواده او، متأثر از گفتمان انجمن معتادین گمنام نیز شکل گرفته که این گفتمان از دو طریق، یکی معرفی «حقیقت» اعتیاد به مثابه ضعف معنویت و دیگری جلوه دادن اعتیاد به مثابه امری طبیعی و نه امری اجتماعی، در امتداد گفتمان های مسلط بر جامعه قرار گرفته و از خانواده در مقابل معتاد حساسیت زدایی می نماید.
نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که معتادین برساخته ای از تداوم گفتمان های مسلط در خانواده و کمپ ها هستند. بر اساس چهار قالب معرفتی مسلط بر شناخت اعتیاد و معتاد در ایران از سال 1357 تا به امروز (علی زاده، 1396) که شامل گفتمان انقلابی، گفتمان اجتماعی، گفتمان اقتصادی و گفتمان بازار شد، روند برساخته شدن ذهن معتاد و خانواده تحت تأثیر «حقیقت» اعتیاد و ابژه سازی معتاد در این قالب های گفتمانی بر اساس تجربه زیسته آنان بازنمایی شد. قابل ذکر است که در مواردی از تجربه زیسته افراد مورد مطالعه، مکانیزم های قدرتی در این چهار گفتمان به صورت ترکیبی خودنمائی کردند. همچنین ذهن معتاد و خانواده او، متأثر از گفتمان انجمن معتادین گمنام نیز شکل گرفته که این گفتمان از دو طریق، یکی معرفی «حقیقت» اعتیاد به مثابه ضعف معنویت و دیگری جلوه دادن اعتیاد به مثابه امری طبیعی و نه امری اجتماعی، در امتداد گفتمان های مسلط بر جامعه قرار گرفته و از خانواده در مقابل معتاد حساسیت زدایی می نماید.
فهرست منابع
1. آرنت، هانا (1394) توتالیتاریسم، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
2. آگامبن، جورجو (1395) وضعیت استثنایی، ترجمۀ پویا ایمانی، تهران: نشر نی.
3. اسمارت، بری (1385) میشل فوکو، ترجمۀ چاووشیان و جوافشانی، تهران: نشر کتاب آمه.
4. بر، ویوین (1394) برساخت‌گرایی اجتماعی، ترجمۀ اشکان صالحی، تهران: نشر نی.
5. بدریان، فخرالدین (1388) مجموعۀ کامل قوانین و مقررات موادمخدر مشتمل بر قوانین قبل و بعد از انقلاب، تهران: نشر دانشور.
6. جزایری، مجتبی و امیرهوشنگ مهریار (1386) اعتیاد: پیشگیری و درمان، تهران: نشر پیکان.
7. فیلیپس، لوئیز و ماریان یورگنسن (1389) نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
8. فوکو، میشل (1390) گفتمان و حقیقت، ترجمۀ علی فردوسی، تهران: نشر دیبایه.
9. فوکو، میشل (1390) باید از جامعه دفاع کرد، ترجمۀ رضا نجف‌زاده، تهران: نشر رخداد نو.
10. فوکو، میشل (1389) تولد زیست سیاست، ترجمۀ رضا نجف‌زاده، تهران: نشر نی.
11. فوکو، میشل (1378) تولد زندان، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
12. فوکو، میشل (1384) پیدایش کلینیک، ترجمۀ یحیی امامی، تهران: نشر نقش و نگار.
13. فوکو، میشل (1383) اراده به دانستن، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
14. فوکو، میشل (1377) تاریخ جنون، ترجمۀ فاطمه ولیانی، تهران: نشر هرمس.
15. فوکو، میشل (1378) نظم گفتار، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر آگه.
16. مدنی قهفرخی، سعید (1390) اعتیاد در ایران، تهران: نشر ثالث.
17. انجمن معتادان گمنام (1379) «جزوۀ اطلاعات عمومی».
18. ابراهیمی، محمدرضا (1392) «بررسی نقش پذیرش اجتماعی جوانان در کاهش آمادگی به اعتیاد»، طرح تحقیقاتی ستاد مبارزه با مواد مخدر.
19. برجعلی، احمد (1389) «اثربخشی روان درمانی مثبت در ارتقای تاب آوری افراد وابسته به مواد»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، روانشناسی بالینی دانشگاه علامه طباطبائی.
20. پیرزاد، حجت‌الله (1394) «بررسی نقش عملکرد خانواده و نظام ارزشی در پیش‌بینی گرایش به موادمخدر در دانش‌آموزان»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی.
21. جهانتاب، محمد (1394) «بررسی میزان آگاهی جوانان شهر تهران از پدیدۀ اعتیاد»، خلاصۀ کتاب‌ها و طرحهای ستاد مبارزه با موادمخدر.
22. حسینی، سیداسماعیل (1394) «رابطۀ ویژگی‌های شخصیتی و سبکهای دلبستگی با گرایش به موادمخدر با میانجیگری ذهن‌آگاهی و خودکنترلی در بین دانشجویان پسر دانشگاه تبریز»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه تبریز.
23. حکیمی، داریوش (1394) «بررسی رابطۀ خشم و پرخاشگری با وضعیت گرایش به اعتیاد در دانش‌آموزان پسر مدارس متوسطۀ تبریز»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم تربیتی دانشگاه آزاد تبریز.
24. دبیرخانۀ ستاد مبارزه با موادمخدر ریاست‌جمهوری، کتاب سال ستاد مبارزه با موادمخدر، سال‌های ۱۳۸۵-13۹۶.
25. سازمان بهزیستی کشور (1378) «برنامۀ درمان معتادان»، معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
26. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1383) «لایحۀ برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی».
27. سلیمی‌کیا، سمیه (1394) «اثربخشی ذهن‌آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر باورهای مرتبط با مواد در افراد مبتلا به اعتیاد تحت درمان متادون در مراکز درمانی سوء‌مصرف مواد شهر سنندج»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم تربیتی دانشگاه آزاد واحد سنندج.
28. علیزاده، مهناز (1396) «برساخت اعتیاد و روند ابژهسازی معتاد در دهه‌های پس از انقلاب اسلامی ایران»، پایان‌نامۀ دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
29. علیزاده، مهناز (1396) «قالبهای معرفتی اعتیاد و ابژهسازی معتاد در ایران پس از انقلاب 1357»، مقالۀ پذیرش‌شدۀ دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در مجلۀ مطالعات جامعه‌شناختی دانشگاه تهران.
30. فرامرزی، مهدی (1391) «بررسی چگونگی بازنمایی مسئلۀ اعتیاد و معتادان در فیلم‌های سینمایی ایران پس از انقلاب اسلامی»، طرح تحقیقات ستاد مبارزه با موادمخدر به نظارت اسماعیل سعدی‌پور.
31. فیروزی ارنان، رسول (1394) «رابطۀ بین باورهای دینی و بحران هویت با گرایش به موادمخدر»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه تبریز.
32. کدیور، مریم (1394) «اثربخشی مداخلۀ مبتنی بر روان‌درمانی مثبت‌نگر بر ارتقای هوش هیجانی، بهبود سبکهای مقابله‌ای و پیشگیری از بازگشت افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان.
33. کاظمی، مسعود (1393) «تأثیر مجازات اعدام در بازدارندگی ارتکاب جرائم موادمخدر و روان‌گردانها»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جرم‌شناسی دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات شاهرود.
34. مرادی، شیدا (1394) «بررسی اثربخشی طرح‌وارۀ درمانی بر افکار وسوسه‌انگیز معتادان مصرف‌کنندۀ موادمخدر تحت درمان با متادون»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد بالینی دانشگاه آزاد سنندج.
35. ناصری، اسماعیل (1393) «کارآمدی طرح‌وارۀ درمانی دووجهی در درمان مردان وابسته به موادمخدر مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی»، پایان‌نامۀ دکتری روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی.
36. ولیان، امیرعلی (1394) «بررسی رابطه بین شیوه‌های فرزندپروری خانواده‌ها با گرایش به اعتیاد به موادمخدر در بین دانش‌آموزان پسر (پایۀ سوم متوسطه) شهرستان ایوان غرب»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه شهید بهشتی تهران.
37. Ferentzy, Peter)2002( "Foucault and Addiction", Telos: Critical Theory of the Contemporary 2002. (125):167-191,
38. Pereir, Margaret (2013) Governing Drug Use among Young People: Crime, Harm and Contemporary Drug Use Practices, School of Justice, Faculty of Law, Queensland University of Technology
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |